Get 20M+ Full-Text Papers For Less Than $1.50/day. Start a 14-Day Trial for You or Your Team.

Learn More →

Nobleman's estate Polinów as a visiting-card of Losice

Nobleman's estate Polinów as a visiting-card of Losice DOI: 10.2478/v10066-008-0030-9 ANNALES U N I V E R S I TAT I S M A R I A E C U R I E - S K £ O D O W S K A LUBLIN ­ POLONIA VOL. LXIV, 1 SECTIO B 2009 *Katedra Szczegó³owej Uprawy Rooelin, Akademia Podlaska w Siedlcach **w³aoeciciele posiad³ooeci Polinów BARBARA G¥SIOROWSKA*, JAN KOBYLIÑSKI**, JACEK KOBYLIÑSKI** Nobleman's estate Polinów as a visiting-card of Losice S ³ o w a k l u c z o w e: folwark królewski, szlachta podlaska, ród Kobyliñskich, miasto £osice K e y w o r d s: royal grange, Podlasie gentry, Kobyliñski family, city of £osice WPROWADZENIE £osice to miasto na Podlasiu licz¹ce 7,8 tys. mieszkañców z siedzib¹ urzêdu miasta i powiatu. Po³o¿one jest nad rzek¹ Toczn¹ (lewobrze¿nym dop³ywem Bugu) i sztucznym zbiornikiem wodnym na wschodnim krañcu województwa mazowieckiego. Wraz z najbli¿szymi okolicami zajmuje czêoeæ wschodni¹ Wysoczyzny Siedleckiej. £osice s¹ lokalnym wêz³em komunikacyjnym, miejscem, gdzie zbiegaj¹ siê trasy: Warszawa­Siedlce­Bia³ystok­Lublin i Warszawa­Janów Podlaski. W pobli¿u przebiega linia kolejowa Warszawa­Hajnówka (odleg³a ok. 6 km). £osice to wyj¹tkowo dogodny punkt wypadów turystów udaj¹cych siê na pobliskie tereny nadbu¿añskie. Od zarania na wschodnich obrze¿ach miasta £osice le¿a³a posiad³ooeæ szlachecka ­ Polinów. Miêdzy maj¹tkiem a miastem ci¹gnê³y siê b³onia i ogrody. Pod koniec XX wieku Polinów zosta³ wch³oniêty przez £osice i znajduje siê obecnie w obrêbie miasta, na jego wschodnim krañcu (http://www.losice.pl; http://www.polinow.pl). Z DZIEJÓW POLINOWA Pocz¹tki Polinowa, czyli ³osickiego folwarku, ton¹ w mrokach oeredniowiecza, a jego powstanie owiane jest tajemnic¹. Pierwsze wzmianki historyczne mówi¹, ¿e by³ to maj¹tek nale¿¹cy do Wielkich Ksi¹¿¹t Litewskich, za³o¿ony pod koniec XIV wieku. Wtedy to stosunki Litwy i Polski bardzo siê zacieoeni³y, czego kulminacj¹ by³o objêcie tronu polskiego przez litewsk¹ dynastiê Jagiellonów (1386 rok). Koniecznooeæ ci¹g³ego przemieszczania miêdzy dwoma krajami wymusi³a powstanie stacji pocztowych, gdzie móg³by siê zatrzymywaæ król ze swoim dworem. I tak¹ królewsk¹ stacj¹ pocztow¹ zosta³ w³aoenie Polinów, le¿¹cy na szlaku miêdzy stolicami ­ Krakowem i Wilnem. W czasie podró¿y w te strony dostojnicy mieli w maj¹tku zapewnion¹ tzw. ,,stancjê" ­ mogli tu odpocz¹æ, przenocowaæ i zmieniæ konie. To z Polinowa Wielki Ksi¹¿ê Litewski Aleksander Jagielloñczyk, w czasie podró¿y z Litwy do Polski, pisa³ list datowany: ,,Loszyce 7 listopada 1501", zawiadamiaj¹c w nim swego brata o wyborze na króla Polski i zbli¿aj¹cej siê koronacji. Dokument ten niezbicie oewiadczy³ o istnieniu w tym czasie w £osicach pocztowej stacji królewskiej. W ³osickim maj¹tku bawi³ król Zygmunt I Stary, eryguj¹c w tym czasie w £osicach pierwszy kooeció³ katolicki pod wezwaniem swego patrona oew. Zygmunta. W Polinowie przebywa³a tak¿e Barbara Radziwi³³ówna ­ potajemnie pooelubiona druga ¿ona króla Zygmunta Augusta (Archiwum G³ówne Akt Dawnych...). Folwark, podobnie jak i samo miasto £osice, znajdowa³ siê pod nadzorem starosty oraz namiestników wielkoksi¹¿êcych z Drohiczyna i Mielnika. ,,Inwentarz dworu mielnickiego" z koñca XV wieku, do którego Polinów administracyjnie nale¿a³, wskazuje na powa¿ne rozmiary gruntów folwarcznych i szybki rozwój maj¹tków. £osicki folwark Polinów liczy³ oko³o 300 ha, dostarcza³ 20 stogów ¿yta, a byd³a rogatego posiada³ sztuk 17. Sk³ada³ siê z 3 domów, z których g³ówny dwór by³ ,,[...] wielki przy ziemi z drzewa budowany, glin¹ oblepiony [...]". Obok dworu by³ ca³y kompleks budynków i pomieszczeñ gospodarskich: piekarnia, kuchnia, browar, spichlerz, piwnica, ³aYnia, dwie stajnie (Archiwum G³ówne Akt Dawnych...). Maj¹tek wydzier¿awiany by³ ró¿nym w³aoecicielom ­ przewa¿nie dworzanom królewskim lub okolicznym starostom. Oprócz op³aty czynszu w przypadku przejazdu króla zapewniali mu stancjê, potr¹caj¹c sobie póYniej wszystkie wydatki z ni¹ zwi¹zane. Mieszczanie ³osiccy byli zobowi¹zani do okreoelonych prac na rzecz folwarku: wybudowania stajni dla koni królewskich, naprawiania grobli na stawach, utrzymywania w dobrym stanie dróg, dostarczania drewna, s³omy do stajni oraz stra¿ników do królewskiego obozu. Folwark ów s³yn¹³ w okolicy z doskona³ej hodowli koni, o które upominali siê królowie polscy. St¹d te¿ tylko najznamienitsi mogli ubiegaæ siê o zarz¹dzanie folwarkiem. Konie z Polinowa czêsto bra³y udzia³ w wojnach prowadzonych przez kolejnych polskich królów. W 1683 roku król Jan III Sobieski przyjecha³ do Polinowa w celu wybrania wierzchowców na wyprawê wiedeñsk¹. Nale¿y wspomnieæ, i¿ krewni póYniejszego w³aoeciciela Polinowa ­ dwaj bracia Ledóchowscy ­ polegli na stokach Kahlenbergu, gdy wraz z królem pospieszyli na odsiecz Wiednia. W XVII wieku maj¹tek dzier¿awi³a rodzina Konarzewskich, od których nazwiska pochodzi jedna z nazw folwarku ­ Konarzewszczyzna. Dobrze zarz¹dzany Polinów przynosi³ znaczne dochody ­ w roku 1650 by³o to 354 z³ 15 gr. Sytuacja gospodarcza folwarku by³a nierozerwalnie zwi¹zana z losami miasta. Z up³ywem czasu folwark, jak i ca³e miasto, podupad³. By³y to trudne czasy dla ca³ej Rzeczypospolitej. Latami nêkana niemal z ka¿dej strony przez wrogich najeYdYców musia³a siê uporaæ z równie trudn¹ sytuacj¹ wewnêtrzn¹. Kolejny, równie ciê¿ki etap w historii ca³ego kraju przynios³y rozbiory. Niemal ca³e Podlasie znalaz³o siê w rêkach rosyjskich. I wtedy te¿ nadesz³y dla Polinowa nowe, lepsze czasy. Folwark trafi³ w rêce dobrych gospodarzy, którzy byli nastawieni nie tylko na zyski, ale równie¿ na dalszy rozwój ­ byli to Ledóchowscy, Perkowscy i w koñcu Kobyliñscy ­ aktualni w³aoeciciele (OEledziñska 2006; http://www.polinow.pl). W wieku XVIII maj¹tek sta³ siê w³asnooeci¹ znamienitego rodu Ledóchowskich. W historii Polinowa zapisali siê oni jako twórcy kompleksu pa³acowego. Niestety, do naszych czasów przetrwa³a tylko dawna, 300-letnia oran¿eria (przez póYniejszych mieszkañców zwana ,,kamienic¹"), kapliczka nad stawami, fragment muru otaczaj¹cego maj¹tek oraz resztki piêknego parku angielskiego. S³awnym przedstawicielem tego rodu by³ hrabia Józef Ledóchowski ­ dziedzic Polinowa na pocz¹tku XIX wieku. By³ on kapitanem batalionu wojsk polskich i kawalerem z³otego krzy¿a Virtuti Militari. W czasie powstania listopadowego stan¹³ na czele Komitetu Obywatelskiego w £osicach, maj¹cego zapewniæ bezpieczeñstwo w mieoecie i okolicznych wsiach. W roku 1847 zosta³ sêdzi¹ pokoju powiatu ³osickiego. Nastêpnie Polinów przeszed³ w posiadanie rodziny Perkowskich, którzy w 1880 roku sprzedali go ¯ydom. Wystawiony na licytacjê maj¹tek królewski w 1906 roku odkupi³ Micha³ Kobyliñski ­ podlaski szlachcic herbu Prus II. Rodzina prze¿y³a w maj¹tku wiele burzliwych chwil: dwie wojny oewiatowe, rozku³aczanie, represje za przynale¿nooeæ do AK, wiêzienie. Ale maj¹tek s³u¿y rodzinie po dzioe dzieñ. POLINÓW W XX WIEKU Wiek XX zasta³ maj¹tek w op³akanym stanie. Dwór stoj¹cy nad stawami nie przetrwa³ ­ prawdopodobnie zosta³ spalony i ju¿ nieodbudowany. Z otaczaj¹cego maj¹tek parku angielskiego do obecnych czasów przetrwa³o zaledwie kilka drzew. Nad stawami, które zachowa³y siê do dnia dzisiejszego, sta³y czworaki s³u¿by folwarcznej, ale rozpad³y siê w latach 50. Pozosta³y jeszcze po nich niewysokie wzniesienia i niewiele zagrzebanych cegie³ i fundamentów. Po drugiej stronie du¿ego stawu zachowa³a siê zabytkowa, 300-letnia kapliczka, która do dzioe stoi niejako ,,na stra¿y" Polinowa. Dworskie zabudowania otoczone by³y murem, z którego zachowa³ siê jedynie fragment (stanowi³ m.in. tyln¹ oecianê rozebranej ju¿ stajni). Cegielnia maj¹tku równie¿ nie przetrwa³a. Z zabudowañ dworskich pozosta³a tylko 300-letnia tzw. ,,kamienica", a w³aoeciwie dawna oran¿eria w kompleksie pa³acowym hrabiego Ledóchowskiego. Po po¿arze dworu oran¿eriê zaadaptowano na budynek mieszkalny. W czasie I wojny oewiatowej kamienica pe³ni³a rolê szpitala wojskowego, w piwnicach zaoe urz¹dzono prowizoryczn¹ kostnicê. W okresie II wojny oewiatowej mieoeci³y siê tutaj sztaby niemieckie, a póYniej radzieckie. Przez d³ugie lata by³a te¿ domem dla ca³ej rodziny Kobyliñskich. ,,Kamienica" to obecnie bez w¹tpienia najstarszy budynek w £osicach, liczy bowiem przesz³o 300 lat. Budowany na prze³omie XVII i XVIII wieku wyró¿nia siê m.in. kszta³tem i wielkooeci¹ cegie³. W piwnicach, pod kolebkowymi sklepieniami, znajduje siê obecnie rodzinny klub ,,Krypta Polinów" i sk³adowane jest wino (Wê¿yk 1987). KOBYLIÑSCY NA POLINOWIE Historia rodziny Kobyliñskich rozpoczyna siê na terenach centralnego Mazowsza, gdzie we wczesnym oeredniowieczu mia³a swoj¹ pierwotn¹ siedzibê. Nale¿a³a do mazowieckiej szlachty pieczêtuj¹cej siê herbem Prus II. Na pocz¹tku XV wieku, po nadaniu ziem przez ksiêcia mazowieckiego Janusza I, Kobyliñscy ruszyli na wschód. W zamian za otrzymane maj¹tki zobowi¹zani byli do zbrojnego udzia³u w wojennych wyprawach ksiêcia. Na po³udniu ziemi drohickiej za³o¿yli kilka miejscowooeci (np. Kobylany), gdzie zamieszkiwali przez kilka stuleci. W 1906 roku Micha³ Kobyliñski opuoeci³ swe rodowe w³ooeci i zakupi³ dawny maj¹tek królewski ­ Polinów. Grunty pierwotnie nabyte obejmowa³y obszar blisko 40 ha. Micha³ Kobyliñski by³ wzorowym gospodarzem. Zgodnie z tradycj¹ Polinowa zajmowa³ siê zarodow¹ hodowl¹ koni, byd³a i trzody. Mia³ szeoecioro dzieci, z których Stanis³aw studiowa³ geodezjê, Józef ogrodnictwo (uczeñ prof. Pieni¹¿ka), a najstarszy syn Hieronim pozosta³ ,,na gospodarce". Tu¿ przed II wojn¹ oewiatow¹ (latem 1939 roku) mia³a miejsce w £osicach komasacja gruntów i w ustalonym wówczas kszta³cie maj¹tek utrzyma³ siê do tej pory. W 1946 roku Polinów zosta³ podzielony miêdzy piêciu spadkobierców (córka Helena dosta³a ekwiwalent pieniê¿ny). Poniewa¿ ,,serce" Polinowa stanowi³o jedno du¿e podwórze, podzielono tylko zabudowania (po jednej pi¹tej), a po³o¿one w centrum grunty oraz maszyny rolnicze do dzisiaj stanowi¹ wspó³w³asnooeæ. Takiego drugiego gospodarstwa nie ma w okolicy £osic. Fenomenem Polinowa by³o to, w jaki sposób 5 gospodarstw mog³o razem, bezkonfliktowo prosperowaæ na tak ma³ym terenie, dziel¹c siê wiêkszooeci¹ narzêdzi i budynków. Wiêzi rodzinne musia³y byæ bardzo silne, gdy¿ buduj¹c nowe domy, nikt nie ucieka³ z Polinowa. Rodzina Kobyliñskich pobudowa³a i w roku 1948 uruchomi³a w £osicach m³yn i tartak (m³yn stoi do dzioe). M³yn cieszy³ siê bardzo dobr¹ opini¹ i czêsto ustawia³y siê przed nim kilkudniowe kolejki. Jednak w 1954 roku m³yn zosta³ ,,upañstwowiony". Tartak zosta³ zamkniêty w 1957 roku i nie ma ju¿ po nim oeladu, a m³yn Skarb Pañstwa przekaza³ gminie. Na prze³omie lat 80. i 90. budynek, a w zasadzie to, co z niego zosta³o, zosta³ oddany prawowitym w³aoecicielom (prawny w³aoeciciel Hieronim ju¿ nie ¿y³). POLINÓW WSPÓ£CZEOENIE Obecnie Polinów bardzo siê zmieni³. Zniknê³y zwierzêta gospodarskie, zniknê³y maszyny i przyczepy rolnicze, rozebrane zosta³y niektóre zabudowania (m.in. stara stajnia), inne zast¹pione zosta³y nowymi. Ale pozosta³ kszta³t dworskiego podwórza, z króluj¹c¹ nad nim od 300 lat ,,kamienic¹" i ¿urawiem. Do Polinowa wróci³y te¿ konie. Dziêki temu, ¿e Jan Kobyliñski nie opuoeci³ rodzinnego Polinowa, ta cz¹stka £osic, jak przed wiekami, nadal têtni ¿yciem i koñskimi kopytami. Odbywaj¹ siê bowiem zjazdy rodzinne i coroczne zawody konne pod patronatem Stajni Polinów. Zje¿d¿aj¹ na nie wielbiciele tych piêknych zwierz¹t z ca³ej okolicy. W 2001 roku mia³o miejsce uroczyste otwarcie Stadniny Koni Polinów. Fundatorami stajni i organizatorami uroczystooeci byli Hanna i Jan Kobyliñscy. Stajnia zosta³a wybudowana w miejscu starej obory, powsta³ te¿ wybieg dla koni i uje¿d¿alnia. W swoim wyst¹pieniu mgr Jacek Kobyliñski podkreoeli³, ¿e ,,konie by³y od setek lat symbolem tego miejsca ­ dawnych dóbr królewskich, których trzon stanowi³y stajnie królewskie, i sk¹d wywodzi siê koñ w herbie miasta £osice". W 2003 roku odby³y siê pierwsze w historii Polinowa Zawody Konne WKKW Polinów Hubertus 2003 (Wszechstronny Konkurs Konia Wierzchowego, tutaj ,,Wiejski Konkurs Konia Wierzchowego"). Konkurencje przygotowane przez organizatorów dla mi³ooeników jazdy konnej to: Pony Games; Wyoecig wokó³ beczek ­ barelling (rodem z dzikiego zachodu); Konkurs skoków Parkur kl. C; Konkurs potêgi skoków; Wyoecigi ­ tory porzeczkowe. Punktem kulminacyjnym imprezy by³a gonitwa za lisem, zlokalizowana na wzgórzu za £osicami z piêkn¹ panoram¹ na pobliskie pola i £osice wcioeniête w Dolinê Toczny. Spotkanie w 2004 roku obejmowa³o: Uroczyste otwarcie powozowni po³¹czone z ods³oniêciem rodzinnego herbu Kobyliñskich Prus II; I Zjazd Rodziny Kobyliñskich; II Zawody Konne WKWW Polinów 2004. Dla przyby³ych na rodzinny zjazd gooeci przygotowano na wielkiej gipsowej p³ycie drzewo genealogiczne rodziny Kobyliñskich. Pokazano te¿ piêkn¹ wystawê zdjêæ pod mówi¹cym wszystko tytu³em ,,Dlaczego lubiê konie". Tego dnia do Polinowa zawitali u³ani (kawalerzyoeci) na piêknych wierzchowcach, ubrani w wierne repliki mundurów z 1919 roku, przywodz¹c na myoel czasy II Rzeczypospolitej i jej tragiczny kres. Rok 2005 to kolejny, który na sta³e wpisa³ siê w coraz to bogatsze karty historii maj¹tku Polinów. Odby³y siê III Rejonowe Zawody Konne o Puchar Polinowa oraz dokonano otwarcia kolejnego odrestaurowanego obiektu ­ piwnic pod przesz³o 300-letni¹ oran¿eri¹ dworsk¹, zwanych Krypt¹ Polinów. W tym te¿ roku obchodzono 500-lecie nadania praw miejskich £osicom. Polinów, jako dawny maj¹tek królewski, mia³ znaczny udzia³ w organizacji tej uroczystooeci. Jednym z kluczowych punktów by³a bowiem parada konna w strojach historycznych, która przemaszerowa³a ulicami miasta. Okazj¹ do organizacji wielkiego festynu w 2006 roku by³ jubileusz 100-lecia bytowania rodu Kobyliñskich na Polinowie oraz 600-lecie istnienia maj¹tku. Na tê okolicznooeæ przygotowano rekonstrukcjê obrony Polinowa przed Tatarami. Tradycyjnie odby³y siê IV Zawody Konne o Puchar Polinowa. W roku 2007, jak co roku, mi³ooenicy koni z £osic i okolic spotkali siê na V Zawodach Konnych o Puchar Polinowa organizowanych przez w³aoecicieli posiad³ooeci. Tym razem zorganizowano je w Mierzwicach Starych ­ na piêknej, wysokiej skarpie opadaj¹cej ku malowniczemu Bugowi. I tak ka¿dego roku, mimo ¿e wiêkszooeæ rodziny rozjecha³a siê po kraju, wszyscy chêtnie wracaj¹ do swojego matecznika. Na oewiêta, inne zjazdy i rocznice oeci¹gaj¹ potomni Micha³a i Apolonii z ca³ego kraju. Pozostaje tylko mieæ nadziejê, ¿e nikt z nich nie zapomni, sk¹d wyrastaj¹ ich korzenie i bêd¹ odwiedzaæ to niezwykle miejsce usytuowane w granicach miasta £osice (http://www.polinow.pl). LITERATURA Archiwum G³ówne Akt Dawnych w Warszawie (AGAD w Warszawie). OE r e d z i ñ s k a A., 2006: Polinów w XVI­XVIII wieku. Polinów. W ê ¿ y k W., 1987: Kronika rodzinna. PIW, Warszawa. http://www. losice.pl http://www.polinow.pl SUMMARY Every person has its own place on earth to which is particularly attached to, where desires to return, to which misses. Such a place full of idyllic attraction and infiltrate of history is Polinów ­ the old royal grange situated on borderland of Mazovia and Podlasie. Here stopped during their journey on their manors at first Lithuanian grand dukes and later royal processions. Here it was also placed the stud. Over 500-years old history the Polinów proceeded from hands to hands of royal leasers. In 1906 it has become the property of Micha³ Kobyliñski ­ the family crest of Prus II the descendant of podlasie gentry. The history of Kobyliñski family is a separate card of history. The Polinów administratively belongs to the city of £osice, and thanks to the fact that Jan Kobyliñski stayed in Polinów, this particle of £osice pulsates with life. http://www.deepdyve.com/assets/images/DeepDyve-Logo-lg.png Annales UMCS, Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia de Gruyter

Nobleman's estate Polinów as a visiting-card of Losice

Download PDF
7 pages

Loading next page...
 
/lp/de-gruyter/nobleman-s-estate-polin-w-as-a-visiting-card-of-losice-2KbZm3Ipgy

References

References for this paper are not available at this time. We will be adding them shortly, thank you for your patience.

Publisher
de Gruyter
Copyright
Copyright © 2009 by the
ISSN
0137-1983
eISSN
2083-3601
DOI
10.2478/v10066-008-0030-9
Publisher site
See Article on Publisher Site

Abstract

DOI: 10.2478/v10066-008-0030-9 ANNALES U N I V E R S I TAT I S M A R I A E C U R I E - S K £ O D O W S K A LUBLIN ­ POLONIA VOL. LXIV, 1 SECTIO B 2009 *Katedra Szczegó³owej Uprawy Rooelin, Akademia Podlaska w Siedlcach **w³aoeciciele posiad³ooeci Polinów BARBARA G¥SIOROWSKA*, JAN KOBYLIÑSKI**, JACEK KOBYLIÑSKI** Nobleman's estate Polinów as a visiting-card of Losice S ³ o w a k l u c z o w e: folwark królewski, szlachta podlaska, ród Kobyliñskich, miasto £osice K e y w o r d s: royal grange, Podlasie gentry, Kobyliñski family, city of £osice WPROWADZENIE £osice to miasto na Podlasiu licz¹ce 7,8 tys. mieszkañców z siedzib¹ urzêdu miasta i powiatu. Po³o¿one jest nad rzek¹ Toczn¹ (lewobrze¿nym dop³ywem Bugu) i sztucznym zbiornikiem wodnym na wschodnim krañcu województwa mazowieckiego. Wraz z najbli¿szymi okolicami zajmuje czêoeæ wschodni¹ Wysoczyzny Siedleckiej. £osice s¹ lokalnym wêz³em komunikacyjnym, miejscem, gdzie zbiegaj¹ siê trasy: Warszawa­Siedlce­Bia³ystok­Lublin i Warszawa­Janów Podlaski. W pobli¿u przebiega linia kolejowa Warszawa­Hajnówka (odleg³a ok. 6 km). £osice to wyj¹tkowo dogodny punkt wypadów turystów udaj¹cych siê na pobliskie tereny nadbu¿añskie. Od zarania na wschodnich obrze¿ach miasta £osice le¿a³a posiad³ooeæ szlachecka ­ Polinów. Miêdzy maj¹tkiem a miastem ci¹gnê³y siê b³onia i ogrody. Pod koniec XX wieku Polinów zosta³ wch³oniêty przez £osice i znajduje siê obecnie w obrêbie miasta, na jego wschodnim krañcu (http://www.losice.pl; http://www.polinow.pl). Z DZIEJÓW POLINOWA Pocz¹tki Polinowa, czyli ³osickiego folwarku, ton¹ w mrokach oeredniowiecza, a jego powstanie owiane jest tajemnic¹. Pierwsze wzmianki historyczne mówi¹, ¿e by³ to maj¹tek nale¿¹cy do Wielkich Ksi¹¿¹t Litewskich, za³o¿ony pod koniec XIV wieku. Wtedy to stosunki Litwy i Polski bardzo siê zacieoeni³y, czego kulminacj¹ by³o objêcie tronu polskiego przez litewsk¹ dynastiê Jagiellonów (1386 rok). Koniecznooeæ ci¹g³ego przemieszczania miêdzy dwoma krajami wymusi³a powstanie stacji pocztowych, gdzie móg³by siê zatrzymywaæ król ze swoim dworem. I tak¹ królewsk¹ stacj¹ pocztow¹ zosta³ w³aoenie Polinów, le¿¹cy na szlaku miêdzy stolicami ­ Krakowem i Wilnem. W czasie podró¿y w te strony dostojnicy mieli w maj¹tku zapewnion¹ tzw. ,,stancjê" ­ mogli tu odpocz¹æ, przenocowaæ i zmieniæ konie. To z Polinowa Wielki Ksi¹¿ê Litewski Aleksander Jagielloñczyk, w czasie podró¿y z Litwy do Polski, pisa³ list datowany: ,,Loszyce 7 listopada 1501", zawiadamiaj¹c w nim swego brata o wyborze na króla Polski i zbli¿aj¹cej siê koronacji. Dokument ten niezbicie oewiadczy³ o istnieniu w tym czasie w £osicach pocztowej stacji królewskiej. W ³osickim maj¹tku bawi³ król Zygmunt I Stary, eryguj¹c w tym czasie w £osicach pierwszy kooeció³ katolicki pod wezwaniem swego patrona oew. Zygmunta. W Polinowie przebywa³a tak¿e Barbara Radziwi³³ówna ­ potajemnie pooelubiona druga ¿ona króla Zygmunta Augusta (Archiwum G³ówne Akt Dawnych...). Folwark, podobnie jak i samo miasto £osice, znajdowa³ siê pod nadzorem starosty oraz namiestników wielkoksi¹¿êcych z Drohiczyna i Mielnika. ,,Inwentarz dworu mielnickiego" z koñca XV wieku, do którego Polinów administracyjnie nale¿a³, wskazuje na powa¿ne rozmiary gruntów folwarcznych i szybki rozwój maj¹tków. £osicki folwark Polinów liczy³ oko³o 300 ha, dostarcza³ 20 stogów ¿yta, a byd³a rogatego posiada³ sztuk 17. Sk³ada³ siê z 3 domów, z których g³ówny dwór by³ ,,[...] wielki przy ziemi z drzewa budowany, glin¹ oblepiony [...]". Obok dworu by³ ca³y kompleks budynków i pomieszczeñ gospodarskich: piekarnia, kuchnia, browar, spichlerz, piwnica, ³aYnia, dwie stajnie (Archiwum G³ówne Akt Dawnych...). Maj¹tek wydzier¿awiany by³ ró¿nym w³aoecicielom ­ przewa¿nie dworzanom królewskim lub okolicznym starostom. Oprócz op³aty czynszu w przypadku przejazdu króla zapewniali mu stancjê, potr¹caj¹c sobie póYniej wszystkie wydatki z ni¹ zwi¹zane. Mieszczanie ³osiccy byli zobowi¹zani do okreoelonych prac na rzecz folwarku: wybudowania stajni dla koni królewskich, naprawiania grobli na stawach, utrzymywania w dobrym stanie dróg, dostarczania drewna, s³omy do stajni oraz stra¿ników do królewskiego obozu. Folwark ów s³yn¹³ w okolicy z doskona³ej hodowli koni, o które upominali siê królowie polscy. St¹d te¿ tylko najznamienitsi mogli ubiegaæ siê o zarz¹dzanie folwarkiem. Konie z Polinowa czêsto bra³y udzia³ w wojnach prowadzonych przez kolejnych polskich królów. W 1683 roku król Jan III Sobieski przyjecha³ do Polinowa w celu wybrania wierzchowców na wyprawê wiedeñsk¹. Nale¿y wspomnieæ, i¿ krewni póYniejszego w³aoeciciela Polinowa ­ dwaj bracia Ledóchowscy ­ polegli na stokach Kahlenbergu, gdy wraz z królem pospieszyli na odsiecz Wiednia. W XVII wieku maj¹tek dzier¿awi³a rodzina Konarzewskich, od których nazwiska pochodzi jedna z nazw folwarku ­ Konarzewszczyzna. Dobrze zarz¹dzany Polinów przynosi³ znaczne dochody ­ w roku 1650 by³o to 354 z³ 15 gr. Sytuacja gospodarcza folwarku by³a nierozerwalnie zwi¹zana z losami miasta. Z up³ywem czasu folwark, jak i ca³e miasto, podupad³. By³y to trudne czasy dla ca³ej Rzeczypospolitej. Latami nêkana niemal z ka¿dej strony przez wrogich najeYdYców musia³a siê uporaæ z równie trudn¹ sytuacj¹ wewnêtrzn¹. Kolejny, równie ciê¿ki etap w historii ca³ego kraju przynios³y rozbiory. Niemal ca³e Podlasie znalaz³o siê w rêkach rosyjskich. I wtedy te¿ nadesz³y dla Polinowa nowe, lepsze czasy. Folwark trafi³ w rêce dobrych gospodarzy, którzy byli nastawieni nie tylko na zyski, ale równie¿ na dalszy rozwój ­ byli to Ledóchowscy, Perkowscy i w koñcu Kobyliñscy ­ aktualni w³aoeciciele (OEledziñska 2006; http://www.polinow.pl). W wieku XVIII maj¹tek sta³ siê w³asnooeci¹ znamienitego rodu Ledóchowskich. W historii Polinowa zapisali siê oni jako twórcy kompleksu pa³acowego. Niestety, do naszych czasów przetrwa³a tylko dawna, 300-letnia oran¿eria (przez póYniejszych mieszkañców zwana ,,kamienic¹"), kapliczka nad stawami, fragment muru otaczaj¹cego maj¹tek oraz resztki piêknego parku angielskiego. S³awnym przedstawicielem tego rodu by³ hrabia Józef Ledóchowski ­ dziedzic Polinowa na pocz¹tku XIX wieku. By³ on kapitanem batalionu wojsk polskich i kawalerem z³otego krzy¿a Virtuti Militari. W czasie powstania listopadowego stan¹³ na czele Komitetu Obywatelskiego w £osicach, maj¹cego zapewniæ bezpieczeñstwo w mieoecie i okolicznych wsiach. W roku 1847 zosta³ sêdzi¹ pokoju powiatu ³osickiego. Nastêpnie Polinów przeszed³ w posiadanie rodziny Perkowskich, którzy w 1880 roku sprzedali go ¯ydom. Wystawiony na licytacjê maj¹tek królewski w 1906 roku odkupi³ Micha³ Kobyliñski ­ podlaski szlachcic herbu Prus II. Rodzina prze¿y³a w maj¹tku wiele burzliwych chwil: dwie wojny oewiatowe, rozku³aczanie, represje za przynale¿nooeæ do AK, wiêzienie. Ale maj¹tek s³u¿y rodzinie po dzioe dzieñ. POLINÓW W XX WIEKU Wiek XX zasta³ maj¹tek w op³akanym stanie. Dwór stoj¹cy nad stawami nie przetrwa³ ­ prawdopodobnie zosta³ spalony i ju¿ nieodbudowany. Z otaczaj¹cego maj¹tek parku angielskiego do obecnych czasów przetrwa³o zaledwie kilka drzew. Nad stawami, które zachowa³y siê do dnia dzisiejszego, sta³y czworaki s³u¿by folwarcznej, ale rozpad³y siê w latach 50. Pozosta³y jeszcze po nich niewysokie wzniesienia i niewiele zagrzebanych cegie³ i fundamentów. Po drugiej stronie du¿ego stawu zachowa³a siê zabytkowa, 300-letnia kapliczka, która do dzioe stoi niejako ,,na stra¿y" Polinowa. Dworskie zabudowania otoczone by³y murem, z którego zachowa³ siê jedynie fragment (stanowi³ m.in. tyln¹ oecianê rozebranej ju¿ stajni). Cegielnia maj¹tku równie¿ nie przetrwa³a. Z zabudowañ dworskich pozosta³a tylko 300-letnia tzw. ,,kamienica", a w³aoeciwie dawna oran¿eria w kompleksie pa³acowym hrabiego Ledóchowskiego. Po po¿arze dworu oran¿eriê zaadaptowano na budynek mieszkalny. W czasie I wojny oewiatowej kamienica pe³ni³a rolê szpitala wojskowego, w piwnicach zaoe urz¹dzono prowizoryczn¹ kostnicê. W okresie II wojny oewiatowej mieoeci³y siê tutaj sztaby niemieckie, a póYniej radzieckie. Przez d³ugie lata by³a te¿ domem dla ca³ej rodziny Kobyliñskich. ,,Kamienica" to obecnie bez w¹tpienia najstarszy budynek w £osicach, liczy bowiem przesz³o 300 lat. Budowany na prze³omie XVII i XVIII wieku wyró¿nia siê m.in. kszta³tem i wielkooeci¹ cegie³. W piwnicach, pod kolebkowymi sklepieniami, znajduje siê obecnie rodzinny klub ,,Krypta Polinów" i sk³adowane jest wino (Wê¿yk 1987). KOBYLIÑSCY NA POLINOWIE Historia rodziny Kobyliñskich rozpoczyna siê na terenach centralnego Mazowsza, gdzie we wczesnym oeredniowieczu mia³a swoj¹ pierwotn¹ siedzibê. Nale¿a³a do mazowieckiej szlachty pieczêtuj¹cej siê herbem Prus II. Na pocz¹tku XV wieku, po nadaniu ziem przez ksiêcia mazowieckiego Janusza I, Kobyliñscy ruszyli na wschód. W zamian za otrzymane maj¹tki zobowi¹zani byli do zbrojnego udzia³u w wojennych wyprawach ksiêcia. Na po³udniu ziemi drohickiej za³o¿yli kilka miejscowooeci (np. Kobylany), gdzie zamieszkiwali przez kilka stuleci. W 1906 roku Micha³ Kobyliñski opuoeci³ swe rodowe w³ooeci i zakupi³ dawny maj¹tek królewski ­ Polinów. Grunty pierwotnie nabyte obejmowa³y obszar blisko 40 ha. Micha³ Kobyliñski by³ wzorowym gospodarzem. Zgodnie z tradycj¹ Polinowa zajmowa³ siê zarodow¹ hodowl¹ koni, byd³a i trzody. Mia³ szeoecioro dzieci, z których Stanis³aw studiowa³ geodezjê, Józef ogrodnictwo (uczeñ prof. Pieni¹¿ka), a najstarszy syn Hieronim pozosta³ ,,na gospodarce". Tu¿ przed II wojn¹ oewiatow¹ (latem 1939 roku) mia³a miejsce w £osicach komasacja gruntów i w ustalonym wówczas kszta³cie maj¹tek utrzyma³ siê do tej pory. W 1946 roku Polinów zosta³ podzielony miêdzy piêciu spadkobierców (córka Helena dosta³a ekwiwalent pieniê¿ny). Poniewa¿ ,,serce" Polinowa stanowi³o jedno du¿e podwórze, podzielono tylko zabudowania (po jednej pi¹tej), a po³o¿one w centrum grunty oraz maszyny rolnicze do dzisiaj stanowi¹ wspó³w³asnooeæ. Takiego drugiego gospodarstwa nie ma w okolicy £osic. Fenomenem Polinowa by³o to, w jaki sposób 5 gospodarstw mog³o razem, bezkonfliktowo prosperowaæ na tak ma³ym terenie, dziel¹c siê wiêkszooeci¹ narzêdzi i budynków. Wiêzi rodzinne musia³y byæ bardzo silne, gdy¿ buduj¹c nowe domy, nikt nie ucieka³ z Polinowa. Rodzina Kobyliñskich pobudowa³a i w roku 1948 uruchomi³a w £osicach m³yn i tartak (m³yn stoi do dzioe). M³yn cieszy³ siê bardzo dobr¹ opini¹ i czêsto ustawia³y siê przed nim kilkudniowe kolejki. Jednak w 1954 roku m³yn zosta³ ,,upañstwowiony". Tartak zosta³ zamkniêty w 1957 roku i nie ma ju¿ po nim oeladu, a m³yn Skarb Pañstwa przekaza³ gminie. Na prze³omie lat 80. i 90. budynek, a w zasadzie to, co z niego zosta³o, zosta³ oddany prawowitym w³aoecicielom (prawny w³aoeciciel Hieronim ju¿ nie ¿y³). POLINÓW WSPÓ£CZEOENIE Obecnie Polinów bardzo siê zmieni³. Zniknê³y zwierzêta gospodarskie, zniknê³y maszyny i przyczepy rolnicze, rozebrane zosta³y niektóre zabudowania (m.in. stara stajnia), inne zast¹pione zosta³y nowymi. Ale pozosta³ kszta³t dworskiego podwórza, z króluj¹c¹ nad nim od 300 lat ,,kamienic¹" i ¿urawiem. Do Polinowa wróci³y te¿ konie. Dziêki temu, ¿e Jan Kobyliñski nie opuoeci³ rodzinnego Polinowa, ta cz¹stka £osic, jak przed wiekami, nadal têtni ¿yciem i koñskimi kopytami. Odbywaj¹ siê bowiem zjazdy rodzinne i coroczne zawody konne pod patronatem Stajni Polinów. Zje¿d¿aj¹ na nie wielbiciele tych piêknych zwierz¹t z ca³ej okolicy. W 2001 roku mia³o miejsce uroczyste otwarcie Stadniny Koni Polinów. Fundatorami stajni i organizatorami uroczystooeci byli Hanna i Jan Kobyliñscy. Stajnia zosta³a wybudowana w miejscu starej obory, powsta³ te¿ wybieg dla koni i uje¿d¿alnia. W swoim wyst¹pieniu mgr Jacek Kobyliñski podkreoeli³, ¿e ,,konie by³y od setek lat symbolem tego miejsca ­ dawnych dóbr królewskich, których trzon stanowi³y stajnie królewskie, i sk¹d wywodzi siê koñ w herbie miasta £osice". W 2003 roku odby³y siê pierwsze w historii Polinowa Zawody Konne WKKW Polinów Hubertus 2003 (Wszechstronny Konkurs Konia Wierzchowego, tutaj ,,Wiejski Konkurs Konia Wierzchowego"). Konkurencje przygotowane przez organizatorów dla mi³ooeników jazdy konnej to: Pony Games; Wyoecig wokó³ beczek ­ barelling (rodem z dzikiego zachodu); Konkurs skoków Parkur kl. C; Konkurs potêgi skoków; Wyoecigi ­ tory porzeczkowe. Punktem kulminacyjnym imprezy by³a gonitwa za lisem, zlokalizowana na wzgórzu za £osicami z piêkn¹ panoram¹ na pobliskie pola i £osice wcioeniête w Dolinê Toczny. Spotkanie w 2004 roku obejmowa³o: Uroczyste otwarcie powozowni po³¹czone z ods³oniêciem rodzinnego herbu Kobyliñskich Prus II; I Zjazd Rodziny Kobyliñskich; II Zawody Konne WKWW Polinów 2004. Dla przyby³ych na rodzinny zjazd gooeci przygotowano na wielkiej gipsowej p³ycie drzewo genealogiczne rodziny Kobyliñskich. Pokazano te¿ piêkn¹ wystawê zdjêæ pod mówi¹cym wszystko tytu³em ,,Dlaczego lubiê konie". Tego dnia do Polinowa zawitali u³ani (kawalerzyoeci) na piêknych wierzchowcach, ubrani w wierne repliki mundurów z 1919 roku, przywodz¹c na myoel czasy II Rzeczypospolitej i jej tragiczny kres. Rok 2005 to kolejny, który na sta³e wpisa³ siê w coraz to bogatsze karty historii maj¹tku Polinów. Odby³y siê III Rejonowe Zawody Konne o Puchar Polinowa oraz dokonano otwarcia kolejnego odrestaurowanego obiektu ­ piwnic pod przesz³o 300-letni¹ oran¿eri¹ dworsk¹, zwanych Krypt¹ Polinów. W tym te¿ roku obchodzono 500-lecie nadania praw miejskich £osicom. Polinów, jako dawny maj¹tek królewski, mia³ znaczny udzia³ w organizacji tej uroczystooeci. Jednym z kluczowych punktów by³a bowiem parada konna w strojach historycznych, która przemaszerowa³a ulicami miasta. Okazj¹ do organizacji wielkiego festynu w 2006 roku by³ jubileusz 100-lecia bytowania rodu Kobyliñskich na Polinowie oraz 600-lecie istnienia maj¹tku. Na tê okolicznooeæ przygotowano rekonstrukcjê obrony Polinowa przed Tatarami. Tradycyjnie odby³y siê IV Zawody Konne o Puchar Polinowa. W roku 2007, jak co roku, mi³ooenicy koni z £osic i okolic spotkali siê na V Zawodach Konnych o Puchar Polinowa organizowanych przez w³aoecicieli posiad³ooeci. Tym razem zorganizowano je w Mierzwicach Starych ­ na piêknej, wysokiej skarpie opadaj¹cej ku malowniczemu Bugowi. I tak ka¿dego roku, mimo ¿e wiêkszooeæ rodziny rozjecha³a siê po kraju, wszyscy chêtnie wracaj¹ do swojego matecznika. Na oewiêta, inne zjazdy i rocznice oeci¹gaj¹ potomni Micha³a i Apolonii z ca³ego kraju. Pozostaje tylko mieæ nadziejê, ¿e nikt z nich nie zapomni, sk¹d wyrastaj¹ ich korzenie i bêd¹ odwiedzaæ to niezwykle miejsce usytuowane w granicach miasta £osice (http://www.polinow.pl). LITERATURA Archiwum G³ówne Akt Dawnych w Warszawie (AGAD w Warszawie). OE r e d z i ñ s k a A., 2006: Polinów w XVI­XVIII wieku. Polinów. W ê ¿ y k W., 1987: Kronika rodzinna. PIW, Warszawa. http://www. losice.pl http://www.polinow.pl SUMMARY Every person has its own place on earth to which is particularly attached to, where desires to return, to which misses. Such a place full of idyllic attraction and infiltrate of history is Polinów ­ the old royal grange situated on borderland of Mazovia and Podlasie. Here stopped during their journey on their manors at first Lithuanian grand dukes and later royal processions. Here it was also placed the stud. Over 500-years old history the Polinów proceeded from hands to hands of royal leasers. In 1906 it has become the property of Micha³ Kobyliñski ­ the family crest of Prus II the descendant of podlasie gentry. The history of Kobyliñski family is a separate card of history. The Polinów administratively belongs to the city of £osice, and thanks to the fact that Jan Kobyliñski stayed in Polinów, this particle of £osice pulsates with life.

Journal

Annales UMCS, Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia – de Gruyter

Published: Jan 1, 2009

There are no references for this article.