Get 20M+ Full-Text Papers For Less Than $1.50/day. Start a 14-Day Trial for You or Your Team.

Learn More →

Lepiej chodźmy zapytać robota... (wstęp do technoantropologii)

Lepiej chodźmy zapytać robota... (wstęp do technoantropologii) Przegld Filozoficzny ­ Nowa Seria R. 21: 2012, Nr 2 (82), ISSN 1230­1493 DOI: 10.2478/v10271-012-0046-x Sztuczna inteligencja zawiera badania nad nauk i umyslem, co powoduje, e znajduj si na tym polu do rozwizania glbokie problemy filozoficznie. Filozofia poznania i filozofia umyslu koncentruj si na podstawowych pytaniach, takich jak: Co to znaczy istnie? Czym jest wiedza? Co to jest umysl? Czym jest wiadomo? Gerard O' Regan, A Brief History of Computing Jestemy bardzo blisko czasu, kiedy wirtualne, a nie esencjonalnie fizyczne albo mentalne funkcje czlowieka przestan by jedynie sztucznym odpowiednikiem. Ucielenieniem kulturowego rozwoju bd inteligentne roboty, maszyny potrafice myle i dziala tak jak ludzie, jakkolwiek nie bd dokladnie ludmi w sensie fizycznym albo mentalnym. Maszyny te roztocz opiek nad nasz ewolucj kultury, zawierajc w niej stwarzanie samych siebie, coraz bardziej i szybciej si ulepszajc, bez naszego udzialu i bez genów, które zbudowaly nas samych. H. Moravec, Mind Children. The Future of Robot and Human Intelligence Slowa kluczowe: sztuka elektroniczna, antropologia, ontologia, rzeczywisto, kognitywistyka, sztuczna inteligencja, rodowisko elektroniczne, robotyka, bionika, technologia, hybryda Technoantropologia wyplywa z intuicji, e zwizki czlowieka z technologi s coraz glbsze i e proces ten postpuje. Dotyczy to zarówno czasu powicanego technologii w codziennoci, jak i jakociowego wzrostu jej znaczenia ­ potrzeby jej stosowania. Przyjmuj, e technologia ma dla czlowieka zasadnicze znaczenie, traktujc paradygmatycznie jej wplyw na ewolucj, zakla- dam take e opis zjawisk wynikajcych ze wzrostu znaczenia technologii jest dzisiaj przedmiotem filozofii i e w pewnych wypadkach moe sta si imponderabilny. Filozofia, czy szerzej rozumiana humanistyka, winna wrcz opisywa czlowieka, tak jak i wiat, który ulega zmianie pod wplywem technologii. Zakladajc, e powysza intuicja jest prawdziwa, proponuj technoantropologi, tj. dziedzin antropologii filozoficznej opisujc wspólczesnego czlowieka. Tematyka ta zapewne zawiera si w szerszej perspektywie wspólczesnych zjawisk wynikajcych z rozwoju technologii, dotyczcych zagadnie ontologicznych, aksjologicznych, egzystencjalnych lub filozofii jzyka (Anderson 2009: 17). Technoantropologia wynika z odmiennoci ontologicznej tego, co biologiczne, i tego, co technologiczne. Kolejnym krokiem jest dostrzeenie powiza pomidzy tymi ontologicznymi obszarami. Z szerszej perspektywy interesujce jest to, e technologia zmienia si, wcielajc róne cechy czlowieka. Proces ten wzrasta i raczej nie zostanie zatrzymany. Ciekawe jest przy tym, e w niektórych obszarach, np. zawodów technicznych lub obliczeniowych, zanika aktywno czlowieka, e równie rol ekspertów zaczynaj pelni programy. Jest oczywiste, e s to wci urzdzenia, niemniej zyskuj jakoci, które odróniaj je od urzdze np. z pierwszej polowy poprzedniego stulecia (Kurzweil 1999: 92). Technoantropologia dotyczy szeregu zjawisk, w tym np. partycypacji czlowieka w sieci, zaangaowania sztucznej inteligencji w podejmowanie decyzji, robotyki lub bioniki. Próbuj wyróni trzy glówne skladowe technoantropologii. Wymienione poniej grupy zjawisk opisuj czlowieka w trzech rónych relacjach, niemniej w kadej z nich dominujc rol albo pelni, albo moe pelni technologia. Jest to podzial wertykalny, dla którego horyzontalna jest problematyka aksjologiczna. Aksjologiczna plaszczyzna analizy lczy si z co najmniej dwiema kwestiami, tj. po pierwsze z tym, e powstaje relacja pomidzy czlowiekiem i urzdzeniami, zawierajca zobowizanie, które wynika z odnoszenia si czlowieka do technologii, np. rodzi potrzeb ich posiadania i uywania, podkrelajc w ten sposób warto technologii, jak i coraz cilejszy z ni zwizek. Dotyczy to, w ogólnym znaczeniu, fizycznego i mentalnego przeksztalcania si czlowieka (Postman 2004: 38), ponadto kreowania wci nowej technologii, jak i ciglego jej stosowania i dostosowywania si do niej. Ma to znaczenie glównie uytkowe, ale moe dotyczy treci egzystencjalnych, np. przekierowania do sieci intencjonalnoci i nierzadko odnajdywania w rodowisku elektronicznym ycia emocjonalnego. Druga kwestia to odnajdywanie w bytach pozabiologicznych wartoci, które mog rodzi moliwo zastpowania czlowieka biologicznego przez inteligentnego robota lub hybryd czlowieka i maszyny (MacDorman, Ishiguro 2006: 290). Podsumowujc, poruszana w niniejszym artykule tematyka technoantropologii dotyczy trzech rodzajów bytu: 1. rodowiska elektronicznego, czyli przestrzeni elektronicznej, która powstaje i wyraa si poprzez istnienie Internetu, a w nim takich zjawisk, jak np. blogi, prywatne strony, uczestnictwo w portalach spolecznociowych, takich jak Facebook lub Tweeter, 2. inteligentnych robotów, czyli urzdze coraz bardziej znaczco istniejcych w wiecie czlowieka, 3. bytów hybrydowych, czyli polczenia dwóch pierwiastków: biologicznego i technologicznego. Ten rodzaj zjawisk wynika z rozwijanej dzisiaj technologii bionicznej. Byt hybrydowy posiada dwa kolejne, dodatkowe rozrónienia wynikajce z uwzgldnienia w hybrydzie skladowej elementu czlowieka lub zwierzcia, albo dowolnej innej substancji biologicznej. Dwie pierwsze grupy zjawisk skladajce si na technoantropologi od pocztku uwzgldniaj szerszy i bardziej znaczcy w skali spolecznej aspekt egzystencjalny ni trzecia grupa. Byt hybrydowy jest w znacznej mierze na etapie bada laboratoryjnych, niemniej dowiadczenia z czipem domózgowym, jak choby BrainGate, przyczyniaj si do zastanowienia nad tak zaporedniczon intencjonalnoci, bimodaln natur czlowieka, jzykiem komunikacji pomidzy czlowiekiem a urzdzeniem, take wolnoci lub wyborami egzystencjalnymi, plyncymi np. z dowiadczenia szczliwoci lub cierpienia wynikajcych z zastosowania takiego czipa. Z kolei polczenie urzdzenia z dowoln inn substancj biologiczn pociga za sob konsekwencje w nastawieniu do takiego bytu hybrydowego, w którym material biologiczny stwarza jako ycia. rodowisko elektroniczne jako rodzaj rzeczywistoci Pierwsza z wymienionych grup zjawisk dotyczy otaczania si czlowieka technologi w znaczeniu rozbudowywania rodowiska elektronicznego, co czsto nazywane jest wirtualizacj rzeczywistoci, a co wie si z przenoszeniem do sieci elementów ycia i wiata czlowieka, które pierwotnie przynalealy do wiata fizycznego ­ jest to najczciej traktowane w kategoriach uytkowych lub komunikacyjnych. Dotyczy to milionowej rzeszy uczestników ­ ludzko nigdy nie dowiadczyla tak masowego, globalnego zjawiska, jak uczestnictwo w rónych miejscach w sieci, pochlaniajcego nierzadko ludzki czas w takim stopniu, e zanikaj pewne dzialania w wiecie fizycznym. Sytuacja ta sklania do potraktowania zjawisk sieciowych jako po pierwsze istotnych dla ksztaltowanej w ten sposób natury czlowieka, co wynika z roz- wijajcej si technologii Internetu i wprowadza kategorie egzystencjalne, oraz potraktowania tych zdarze jako rzeczywistych, co wprowadza kategorie ontologii. Traktowanie zjawisk sieciowych jako nierzeczywistych, sztucznych lub jako symulacji moe doprowadzi do rozdwiku egzystencjalnego. Rozdwik taki wynika z ilociowego i jakociowego uycia sieci w polczeniu z ontologiczn ich negacj jako nierzeczywistych. Gdy nadawa zjawiskom sieciowym nierzeczywisty status, moe si okaza, e codzienna aktywno przed komputerem tworzy dysonans poznawczy: uywam komputera, a nastpnie neguj efekt jego dzialania w kategoriach istnienia, stwierdzajc, e aktywno w sieci jest sztuczna lub symulacyjna. Dotyczy to np. pozyskiwania informacji lub choby uycia poczty elektronicznej. Z kolei domniemany, sugerowany czasem potocznie, slabszy status istnienia zjawisk sieciowych moe prowadzi do rezygnacji z uywania sieci, co z kolei moe spowodowa technologiczne wykluczenie ­ czlowiek nie komunikuje si w sposób, w jaki komunikuj si inni, std przestaje uczestniczy w tej czci rzeczywistoci. Nie bd ukrywal, i uwaam, e redukowanie uycia technologii moe mie kolejne nastpstwa w skali calych grup ludzkich, gdzie w wyniku takiego braku moe dochodzi do marginalizacji rónych sfer ycia. Poza komunikacyjnym, podkrelam tu aspekt egzystencjalny, czyli partycypacj majc na celu zaistnienie w przestrzeni elektronicznej, która wykracza poza aspekt komunikacyjny, powodujc rzeczywiste i ekspresyjne uczestnictwo w blogach, forach lub portalach spolecznociowych, lub w sposób bardziej zdecydowany, w glbszych rejonach przestrzeni elektronicznej, w rodowiskach graficznych 3d, w których uytkownik na swój sposób moe si wrcz zadomowi (Hershman-Leeson 2007: 249). Wirtualne bycie jest jak misterium ­ to ewolucja czlowieka i maszyny, która redefiniuje cielesno, organiczno i sam ewolucj. Wirtualne bycie jest odbierane jako ycie (Dyens 2001: 33). Tematyce tej powicilem uwag w innych miejscach, jest ona zwizana z technologi, w której czlowiek kreuje samego siebie, tworzc tosamo sieciow, odnajduje w sieci przyjaciól i tworzy miejsca, do których si loguje, a postpowanie takie nierzadko pozbawione jest pragmatycznych przyczyn. Otaczanie si technologi, zwlaszcza uytkowanie technologii zdalnej, a dziki temu swoiste ,,przyrastanie" do sieci, spdzany tam czas, stosowanie informacji sieciowej jako kryterium dla rónorodnych zapyta, tworzenie baz pamici rozmaitych immaterialnych archiwów dzisiejszych czasów, prowadzi do formatowania pod tym wzgldem czlowieka, przystosowywania go do coraz cilejszego egzystowania w otoczeniu i wzmaga potrzeb technologii (Bell 2001: 36). Pomimo tego, e powysza grupa zjawisk dotyczy masowego uytkownika sieci, dotykajc przy tym pojedynczego czlowieka w coraz wikszym stopniu, w samej technoantropologii nie ma takiego znaczenia jak pozostale grupy zjawisk, gdy dotyczy czlowieka w sposób poredni ­ przestrze elektroniczna sluy pierwotnie komunikacji, ma walor uytkowy, a dopiero w nastpstwie jej rozwoju wciga czlowieka, oferujc rónego rodzaju uczestnictwo w sieci, przez co dopiero wtórnie przekraczany jest wymiar uytkowy sieci i zostaje ona wykorzystana w sposób, który sluy bardziej wyrafinowanej sferze ludzkiego dowiadczenia. Roboty w otoczeniu czlowieka Druga grupa zagadnie wynikajcych z technoantropologii to inteligentne roboty, przenikajce do wiata czlowieka. Dotyczy to bada nad stworzeniem robota domowego ­ towarzysza czlowieka w codziennoci. Przykladem tego jest foka Paro, prezentowana jako projekt artystyczny od 2011 na stalej wystawie Ars Electronica w Linzu. Paro jest robotem przypominajcym bial fok. Zostala ona przekazana do domów spokojnej jesieni, gdzie okazalo si, e osoby starsze przyjmuj j z aprobat. Robot byl zaprogramowany na zachowania, które wplywaj na emocje czlowieka ­ osoby zaakceptowaly takie towarzystwo robota, które sprawia, e powstaje w nich pozytywny nastrój. Dowiadczenie z Paro pokazuje, e czlowiek moe skierowa si intencjonalnie do urzdzenia, które posiada pewne cechy, moe te wyzwoli w stosunku do niego pozytywne relacje emocjonalne w sposób wykraczajcy poza uytkowo, np. potrzeb opiekuczoci, towarzystwa ­ uczucia i zachowania, które zazwyczaj kieruje si do innej osoby. Jeli przyjmiemy, e inteligentny robot móglby wyglda i komunikowa si na róne tematy, w podobny sposób jak czlowiek, to znajdziemy si w sytuacji, e pozabiologiczne byty bd, by moe, przynajmniej w czci akceptowane, na poziomie relacji przekraczajcych potrzeby uytkowe, tj. bd akceptowane na poziomie emocji. Tematyka ta posiada tlo historyczne, zwizane z obserwacj, e czlowiek od czasów staroytnych poszukiwal antropomorfizmu, np. w sztuce, gdzie ludzkie cechy ­ forma czlowieka, odnajdywana w rzebie, miala wrcz w sposób doskonalszy ni czlowiek biologiczny zawiera ideal czlowieczestwa. Zastanawiajca jest potrzeba poszukiwania ludzkich, wyidealizowanych cech w tak odleglym od biologizmu materiale, jakim byl kamie, szukajc lub postulujc w ten sposób doskonalo czlowieka ­ formy fizycznej. Mona by posun si dalej, nawizujc do staroytnego mimesis, gdzie ludzkie niedole i prawdziwe tragedie zyskiwaly opis w sztukach teatralnych, stajc si wzorcem dla konkretnego ycia: Instynkt naladowczy jest bowiem przyrodzony ludziom od dziecistwa i tym wlanie czlowiek róni si od innych zwierzt, e jest istot najbardziej zdoln do naladowania. Przez naladowanie zdobywa podstawy swej wiedzy, a dziela sztuk naladowczych sprawiaj mu prawdziw przyjemno (Arystoteles, Poetyka 10). Pozostaje pytanie, skd bierze si taka potrzeba stwarzania czlowieka lub kreowania ludzkich cech i wartoci w pozabiologicznym podlou, jak równie tworzenie antropomorficznych bytów, np. pod postaci rzeby lub w przypadku ludzkiego odczuwania, dziel scenicznych? Póniejsze lata, a szczególnie lata 60. XX wieku pokazaly, e mona stworzy byt, który bdzie na tyle mentalnie ludzki, a przede wszystkim inteligentny, e nawet w pewnych przypadkach przeronie pod tym wzgldem czlowieka. Chodzi mi o pocztki tego rodzaju dowiadcze, jakimi bylo zastosowanie w psychologii robota ­ inteligentnego programu Eliza, dzialajcego w Massachusetts Institute of Technology, lub komputerów uczestniczcych przez lata w testach Turinga. W przypadku Elizy chodzilo o to, e pacjent, posiadajc wiedz, e rozmawia z programem komputerowym prowadzcym rozmow z zakresu psychoanalizy, w pewnym momencie nabral wtpliwoci i zaczl dawa do zrozumienia, e ma do czynienia z kobiet. Moe to oznacza, e program komputerowy posiadal takie cechy, które spowodowaly, e pierwotna, pocztkowa wiedza odnonie do sytuacji, w jakiej pacjent si znajduje, tj. e Eliza to program, zostala podwaona w interaktywnej rozmowie (Turkle 1997: 108­130). W przypadku testu Turinga, jeli dokonuje si wskazania odwrotnego do rzeczywistoci, odnonie do miejsca gdzie znajduje si czlowiek, a gdzie komputer, rodzi si wtedy odczucie, e pewne ludzkie cechy odnajdywane s w pozaludzkim bycie. Nie chodzi nawet o t, nazwijmy to, ,,pomylk", jak mona by to uczyni w przypadku, gdy wybiera si pomidzy czlowiekiem i komputerem, ale o sam fakt, e przystpiono do takiej konkurencji o inteligencj lub stawiajc na szali inne cechy czlowieka, zwizane z emocjonalnoci, podobnie, jak mialo to miejsce w przypadku Elizy. Test Turinga jest przede wszystkim zagadnieniem filozoficznym, w tym antropologicznym, zawierajcym problematyk jzyka i ludzkiej emocjonalnoci. W przypadku kiedy mówimy dzisiaj o przyszlociowej sieci semantycznej i kolejnej generacji Internetu, czyli Web 3.0, tematyka zyskuje ju teraz potrzeb filozoficznego opisu, choby ze wzgldu na problematyk jzyka lub ontologii bytu elektronicznego, oraz antropologiczn, czyli uczestnictwa czlowieka w sieci, gdzie bdzie mial on do czynienia z czym w rodzaju podmiotu, z którym bdzie prowadzil dialog. Powstaje kolejne pytanie dotyczce tego, e nawet jeli potrzebne s czlowiekowi bardziej od niego inteligentne urzdzenia, to co stanie si z decyzyjnoci czlowieka? (Moravec 1988: 4). Istotny jest tutaj status ontyczny inteligencji jako wlaciwoci, a nie wlasnoci. Jest oczywiste, e inteligencj wiemy z biologizmem, niemniej od co najmniej polowy zeszlego wieku stwarza si j równie na pozabiologicznym podlou. Przez to, e inteligencja powstaje na takim podlou, traktuj j jako wlaciwo, a nie jako wlasno czlowieka. Wspólczenie inteligencja moe powsta na co najmniej dwóch podloach, std trudno jest j wiza jedynie z biologizmem ­ ontyczno inteligencji nie jest powizana z biologizmem, gdy wystpuje take na podlou elektroniki. Nie uwaam, by inteligencja istniejca na podlou elektroniki byla sztuczna. Róni j od biologicznej podloe, na jakim istnieje, i zapewne odmienno polegajca na swoistoci zachowa w pewnych sytuacjach. Z perspektywy filozoficznej jest zapewne wtpliwe stosowanie pojcia ,,sztuczna inteligencja", gdy stwierdza si w nim o jakiej jej ,,sztucznoci", majc na myli jej pozaludzkie podloe, a nie np. zdolno rozwizywania problemów, szybko analizy, nieomylkowo, a nawet elementy semantyki lub wplywu na emocjonalno. Inteligencja to prdzej jako bytu, moe posiadajca wlasn ewolucj, na zasadzie istnienia na podlou biologicznym, a nastpnie w technologii. Najpewniej róni si ona od ludzkiej inteligencji, gdyby stosowa opis jakociowy, np. uwzgldniajc cielesno, tj. zawrze w jej opisie aktywno w czlowieka w wiecie fizycznym. Problem z ontycznoci inteligencji pojawia si wtedy, gdy jako sztuczne okrela si inteligentne procesy na podlou elektroniki, których nie przeprowadza w swoim wntrzu czlowiek. Ta sprawa idzie dalej, tj. ogólnie mówic, mona dzisiaj odnale przyklady, e staroytne denie do doskonalej ludzkiej formy lub póniejsze zmagania z inteligencj powstajc na pozabiologicznym podlou mog prowadzi do upostaciowienia bytu, który nie bdc czlowiekiem, bdzie posiadal ludzkie cechy. S ju dzisiaj dostpne przyklady antropomorficznych robotów, gdzie forma, zachowania, ruch, bieg, mimika, inteligencja, w tym zdolno uczenia si i zmienno reagowania, s zaprogramowane. Niemniej to wci tylko roboty, cho czlowiek moe mie do nich bardziej ludzkie, ni do przedmiotów, nastawienie. Przykladem jest dzialalno artystyczna i naukowa Hiroshi Ishiguro, kierujcego Intelligent Robotics Laboratory in Departament of Systems Innovation, Graduate School of Engineering Science na Uniwersytecie w Osace. Przedmiotem poszukiwa Ishiguro s po pierwsze humanoidalne roboty, a po drugie zdolno ich adaptacji w relacji z czlowiekiem (MacDorman, Ishiguro 2007: 360). Praca nad tymi robotami jest ukierunkowana na ich zewntrzno, idealn posta czlowieka, a nie na skrypt sztucznej inteligencji. Roboty te równie nie chodz. Te dwie ostatnie dziedziny s badane np. przez Advanced Step in Innovative Mobility (Asimo), gdzie stworzono robota zdolnego biega, take po luku, oraz w przypadku projektu samouczcej si sztucznej inteligencji, mam na uwadze projekt Leonardo, realizowany przez Massachusetts Institute of Technology. Te trzy skladniki opisujce roboty antropomorficzne: forma (cielesno), ruch oraz inteligencja zmierzaj do polczenia ich i stworzenia bytu ­ towarzyszcego czlowiekowi robota. Powstaj tu interesujce zagadnienia dla filozofa (Kasperski 2003: 20). Problem polega na tym, e jeli zastosowa inteligencj w takim robocie, zwlaszcza jeli bdzie ona spelniala w zadowalajcym stopniu warunek semantycznej komunikacji, to moe si okaza, e ludzie bd komunikowa si z takim robotem z pewnym zaangaowaniem, wyraa intencjonalno podobn do tej, jak kieruj do drugiego czlowieka. Jest to sytuacja zbliona do takiej, gdy kto obdarza uczuciami i wyzwala w sobie emocje w relacji z ukochanym zwierzciem lub nawet w stosunku do jakiego przedmiotu. Powstaje pytanie, czy robot podobny do konstruowanego przez Ishiguro, mylcy jak Leonardo i poruszajcy si jak Asimo, bdzie na tyle interaktywny, e w takim znaczeniu bdzie ludzki? Moe si okaza, co ju zachodzi w przypadku eksperymentu ze wspomnian fok-robotem Paro, e w czlowieku powstaj pozytywne emocje, które skieruje on do wyidealizowanego elektronicznego bytu, niezalenie od wiedzy, e nie jest to byt biologiczny (Davidson 1992: 203). Jeszcze bardziej zloona jest kwestia robotów towarzyskich, stajcych si rodzajem ikony cielesnoci, wykreowanych na wzór staroytnego denia do pikna ciala ludzkiego, a dzisiaj kultu pikna (jak w przypadku szeregu innych robotów Ishiguro). Pod tym wzgldem inteligentny robot moe zapewne równie konkurowa z czlowiekiem. Hybryda biologiczno-technologiczna Trzecia ze wspomnianych grup zagadnie technoantropologii dotyczy hybrydy ­ polczenia biologizmu z technologi (Hayles 2001: 39). Tematyka ta rozpada si na kolejne dwie czci, tj. pierwsz, zwizan z hybryd czlowieka i urzdzenia, oraz drug, gdzie hybrydy nie tworzy czlowiek, ale dowolna, nieokrelona bytowo substancja biologiczna. Perspektywa, kiedy mówimy o polczeniu czlowieka i urzdzenia, wyrasta glównie z transhumanizmu, natomiast komputery lub roboty wykorzystujce substancj biologiczn to domena robotyki, jednak pojmowana inaczej, ni w przypadku zwyklych, elektromechanicznych robotów. Wspominajc o pierwszym rodzaju hybrydy, mam na uwadze dokonania np. Kevina Warwicka z Uniwersytetu w Reading, który w 1998 r. wszczepil sobie do przedramienia implant ­ czip, umoliwiajcy mu komunikacj, na zasadach behawioralnych procesów, pomidzy umyslem i komputerem, lub wspomnian technologi BrainGate, polegajc na wszczepieniu czlowiekowi domózgowego implantu, podobnie umoliwiajcego komunikacj z kompute- rem. S to przyklady bada zmierzajcych w kierunku bionicznego polczenia czlowieka i urzdzenia. Technologia bioniczna, zwlaszcza w postaci inwazyjnej, czyli stosowania implantów bionicznych jako wszczepianych do ukladu nerwowego lub do mózgu, posiada ju swoj posta, np. w wiecie medycznym (stosuje si bioniczne koczyny, zwlaszcza rce polczone z ukladem nerwowym, chodziloby take o implanty ucha lub oka). Niemniej, by mówi o niej na szeroka skal, w znaczeniu powszechnego jej stosowania i z rónych przyczyn, technologia taka, poza pracami laboratoryjnymi, wci pozostaje oczekiwaniem przyszloci. Tematyka ta ju dzisiaj moe stawa si przedmiotem analizy filozoficznej, gdy ju dzisiaj wzbudza zainteresowanie implant domózgowy i jeli nastpi na szersz skal tego rodzaju hybrydowy zwizek, bdziemy mie do czynienia z nowym rodzajem bytu: czlowieka wspomaganego technologi, ale na zasadach istnienia w dwóch domenach: biologicznej i technologicznej. Czasami zadaj pytanie studentom, czy kto zdecydowalby si na implant umoliwiajcy translacj jzykow. Okazuje si, e jak jeszcze kilka lat temu nalealo to do rzadkoci, by kto wyrazil ch posiadania takiego czipa, tak dzisiaj zazwyczaj kilka osób jest zainteresowanych tak technologi. Powstaje tu dodatkowy, pewien ciekawy problem natury filozoficznej, tj. e takiego rodzaju translacja wymaga systemu tlumaczcego, czyli komputera (mamy z tym ju do czynienia np. w przypadku tlumacza Google'a). Zalómy, e osoby uywajce translatorów w ogóle nie znaj nawzajem swoich jzyków, a jedynie komputer tworzy sens tlumaczenia. Komunikacja moe zachodzi, ale semantyka jest wtedy przeniesiona na system komputerowy ­ to, co ludzkie, przestaje istnie dla czlowieka, a zaczyna mie swoj posta w urzdzeniu (przy zaloeniu, e w ogóle mona mówi o semantyce w przypadku tlumacza automatycznego, czyli jakociowego pojmowania komunikatu). Granice ludzkiego rozumienia wyznaczalaby wtedy semantyka komputera. Przejdmy do drugiego rodzaju hybrydy, gdzie wykorzystuje si nieokrelon substancj bialkow. Przy tym dodajmy, e kryterium, jakie mogloby by stosowane przy opisie bytów hybrydowych, to poczucie tosamoci ­ czlowieczestwo. Jeli wewntrzne, ludzkie ,,ja" przestaloby by wykrywalne w hybrydowym podmiocie, hybryda zyskalaby inn jako w stosunku do takiej, jaka si znajdowala we wczeniej opisanej bionice, gdzie nie ma mowy o utracie tosamoci, a komputer sluy jedynie wspomaganiu dzialania mózgu. Wymienione dwa rodzaje bytów hybrydowych posiadaj t sam bimodaln ontologi: polczenie biologizmu i technologii, ale uwzgldnia si w nich odmienno jakociow: czym innym jest czip domózgowy jako augmentacja mózgu/umyslu czlowieka (zwierzcia), a czym innym komputer wykorzystujcy dowolny inny biologizm w postaci np. jakich tkanek. Ten ostatni przyklad pociga za sob kolejne konsekwencje, zwizane z potencjalnym nazwaniem i traktowaniem takiego bimodalnego bytu, gdzie nie bierzemy pod uwag dominujcej roli czlowieka. Gdy mamy osobno byt biologiczny i urzdzenia ­ sytuacja jest w pelni okrelona ­ mamy do czynienia z podzialem bytów, wynikajcym z ich ontologii: biologizm lub technologia. Jest oczywiste, e ta ontologiczna odmienno decyduje o sposobie mylenia, tj. e technologia jest czym innym w stosunku do czlowieka ­ majc do czynienia z czyst z technologi, moemy potraktowa j jak zwykly przedmiot. Sytuacja ta nie zmienia si nawet wtedy, gdy rozwaamy roboty samouczce si, dysponujce inteligencj symulujc wiadomo. Zmienia si to jednak wtedy, gdy zaczynamy myle o bycie hybrydowym. Pojawienie si w strukturze urzdzenia elementów biologicznych moe zmieni do nich nastawienie i wartociowanie, tzn. tak jak z przekonaniem mona stwierdzi, e robot to specyficzny przedmiot, tak w przypadku naznaczonej jakociowo przez biologizm hybrydy zapewne bdzie trzeba uwzgldni ten odmienny od fizycznego element skladowy. Powraca tutaj aksjologia technoantropologii, tj. dostrzeenie jakociowej zmiany, gdy bdziemy mie do czynienia z polczeniem tego, co technologiczne, z biologicznym ­ jaki rodzaj bytu bdzie wyznacza taka hybryda? Skupiajc si na filozoficznych konsekwencjach, mam na uwadze po pierwsze, e bylby to nowy byt, wyraajcy postp ewolucyjny tak czlowieka, jak i technologii. Po drugie, e bylby to byt na tyle odmienny od czlowieka, e trzeba by nada mu now nazw, a przy tym zachowa czlowieczestwo w rozumieniu wspólczesnego czlowieka, monobiologicznego. Podobnie w przypadku hybrydy, gdzie w jej sklad wchodzi czlowiek, warto zapyta, czy nie jest to etap innego pojmowania czlowieczestwa? Technologia si rozwija i wydaje si, e z jednej strony udoskonala czlowieka i ludzki wiat, z drugiej wrcz zagraa czlowiekowi w postaci, w jakiej dzisiaj istnieje. Glówny akcent w opisie tych zmian klad na determinacj natury ludzkiej przez technologi, tzn. e bdc rozwijan przez czlowieka, technologia czlowieka zmienia. Lepiej chodmy zapyta robota... Na zakoczenie chcialbym przedstawi prac interaktywn z zakresu sztucznej inteligencji autorstwa Davida Rokeby, zatytulowan The Giver of Names (1991). Jest to artystyczna wizja programu-filozofa, który odpowiada na odwieczne pytanie: ,,czym to jest?". Instalacja dziala na takiej zasadzie, e na postumencie ustawionym przed kamer podlczon do komputera stawia si dowolny przedmiot. Dziki kamerze system skanuje postawiony przedmiot i zaczyna ewokowa na jego temat. Instalacja wypisuje na wywietlaczu krót- kie sentencje opisujce przedmiot, równoczenie z gloników dochodzi glos wypowiadajcy te same slowa. The Giver of Names moe opowiada wlaciwie w nieskoczono, wyloni on treci, jakich by moe nie wylonilby czlowiek. Rozpoznaje ksztalty wskazujce na pojcia abstrakcyjne. W The Giver of Names chodzi o to, e czlowiek zadaje pytanie o to, czym co jest, nie innemu czlowiekowi lub samemu sobie, ale elektronicznej inteligencji, bytowi, który w tej sytuacji staje si punktem odniesienia i kryterium poznania. Podsumowanie Codzienno jest coraz bardziej zdeterminowana technologi, a technologia rozwija si tak szybko, e humanistyka wydaje si nie nada w jej asymilowaniu jako ludzkiego zjawiska. Wstp do technoantropologii to próba filozoficznego opisu zjawisk, z jakimi ju si mona spotka, ale take takich, jakich mona oczekiwa. Uwaam, e filozofia winna opisywa takie zjawiska i dawa odpowiedzi na pytania lub komentowa to, z czym czlowiek ma do czynienia w ogólnym znaczeniu: w rzeczywistoci, w zmieniajcym si lub ewoluujcym wiecie, równie w czasach transferowania treci ze wiata fizycznego do rodowiska elektronicznego. Zwlaszcza wspólczenie, jak sdz, takich odpowiedzi brakuje, a mog by one z punktu widzenia filozofii przekonujce i wartociowe. Przed filozofi powstaje nieodparte zobowizanie do podejmowania problematyki wynikajcej z zainteresowania i opisu tak zmieniajcego si wiata ­ nauki cisle niekoniecznie odpowiedz na pytania, na które moe odpowiedzie humanista, szczególnie filozof. Bibliografia Anderson D.L. (2009), A Semantics for Virtual Environments and the Ontological Status of Virtual Objects, w: ,,APA Newsletters", The American Philosophical Association, University of Delaware, Vol. 09, nr 1, www. mind.ilstu.edu/community/isu/anderson_semantics_for_virtual_environments.pdf Arystoteles (1983), Poetyka, przel. H. Podbielski, Biblioteka Narodowa, Ossolineum, Wroclaw. Bell D. (2001), An Introduction to Cyberculture, Routlege, London and New York. Davidson D. (1992) , Eseje o prawdzie, jzyku i umyle, PWN, Warszawa. Dyens O. (2001), Metal and Flesh. The Evolution of Man: Technology Takes Over, Massachusetts Institute of Technology, Cambridge, London. Hayles N.K. (2001), Writing Machines, The MIT Press, Cambridge MA, London: ...wylania si pogld na filozofi, zwlaszcza na proces `cyborgizacji' ­ transformujcej ludzki podmiot w byt hybrydowy, który nie pomyli niczego bez cyfrowej inskrypcji, bez urzdzenia, które go stwarza. Hershman-Leeson L. (2007), The Raw Data Diet, All­Consuming Bodies, and the Shape of Things to Come, w: V. Vesna (ed.), Database Aesthetics, Art in the Age of Information Overflow, Electronic Mediations, Vol. 20, University of Minnesota Press. Kasperski M.J. (2003), Sztuczna Inteligencja, Helion, Gliwice: Filozofia Sztucznej Inteligencji jest terminem, który jest ju uywany w fachowej literaturze, cho, co naley podkreli, czsto tam nie jest definiowany. Proponuj jednak odda jego sens przez ponisz definicj: filozofia SI jest niejako meta-Sztuczn Inteligencj, jest dziedzin zajmujc si teoretycznymi problemami i filozoficznym aspektem problemów SI. Kurzweil R. (1999), The Age of Spiritual Machines. When Computers Exceed Human Intelligence, Viking, Penguin Books, New York. MacDorman K.F., Ishiguro H. (2006), Toward social mechanisms of android science, A CogSci 2005 Workshop (Stresa, Italy), ,,Interaction Studies" 7 (2), John Benjamins Publishing Company 2006, http://www.macdorman. com/kfm/writings/pubs/MacDorman2005TowardSocMechIntStudies.pdf MacDorman, K.F., Ishiguro, H. (2007), Introduction to the Special Issue on Psychological Benchmarks of Human-Robot Interaction, ,,Interaction Studies" 8 (3), John Benjamins Publishing Company, http://www.macdorman. com/kfm/writings/pubs/MacDorman2007SpecialIssueIntro.pdf Moravec H. (1988), Mind Children. The Future of Robot and Human Intelligence, Harvard University, London: Wczeniej lub póniej nasze maszyny stan si na tyle doskonale, e bd same podtrzymywa wlasne dzialanie, reprodukowa si i ulepsza bez pomocy [czlowieka]. Gdy si ju to stanie, nowa genetyka zagarnie ostatecznie wszystko. Nasza kultura bdzie mogla rozwija si bez udzialu biologii czlowieka i jej ogranicze, przechodzc wprost z jednej generacji w kierunku drugiej, dopuszczajcej zdolno inteligentnych mechanizmów. O' Regan G. (2008), A Brief History of Computing, Springer-Verlag, London Limited. Postman N. (2004), Technopol. Triumf techniki nad kultur, (przel. A. Tanalska-Dulba), Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa, s. 38: Nowe technologie zmieniaj struktur naszych zainteresowa: sprawy, o których mylimy. Zmieniaj charakter naszych symboli: nasze narzdzia mylenia. Zmieniaj te natur naszej spolecznoci: aren, na której si rozwija nasza myl. Turkle S., Life on the screen: Identity in the Age of the Internet, Touchstone Book, Simon & Schuster, New York 1997, s. 108­130 (take: http://nlpaddiction.com/eliza/) oraz Turkle S., A Nascent Robotics Culture: New Complicities for Companionship, Massachusetts Institute of Technology, Cambridge: http://mit.edu/sturkle/www/nascentroboticsculture.pdf) Przypisy z sieci Asimo: http://www.youtube.com/watch?v=eU93VmFyZbg http://asimo.honda.com/ BrainGate: http://www.youtube.com/watch?v=TJJPbpHoPWo David Rokeby, The Giver of Names: http://www.fondation-langlois.org/html/e/page.php?NumPage=2121 http://vimeo.com/17187792 Emotiv System: http://emotiv.com Foka, robot Paro: http://www.parorobots.com Hiroshi Ishiguro: przyklady robotów: http://www.youtube.com/watch?v=WbFFs4DHWys http://www.youtube.com/watch?v=4T4DRuw7uMs&feature=related http://www.youtube.com/watch?v=9q4qwLknKag http://www.youtube.com/watch?v=_KOQzpvx_ZI http://www.youtube.com/watch?v=CWnnqObk1qM Kevin Warwick: http://www.kevinwarwick.com Komputery wykorzystujce biologizm: http://www.scripps.edu/news/press/2012/20120207keinan.html http://mashable.com/2012/02/10/biological­computer­video Leonardo: http://robotic.media.mit.edu/projects/robots/leonardo/overview/overview. html http://www.youtube.com/watch?v=GHIlFrL7dKM Pfeifer P., Ishiguro H., Y. Anzai, Miyake N., Robotics and Emotion: http://mindmodeling.org/cogsci2012/papers/0011/paper0011.pdf Strona zawierajca artykuly powiecone tematyce humanoidalnych robotów: http://www.macdorman.com/kfm/writings/writings.php Streszczenie Celem artykulu jest zaproponowanie w ramach antropologii filozoficznej dziedziny zajmujcej si zwizkami czlowieka z technologi. W tym celu wyróniono trzy grupy zjawisk, które moglyby tworzy tak cz antropologii, czyli technoantropologi. Pierwsza grupa okrela taki zwizek czlowieka z technologi, który wynika z przeniesienia komunikacji do sieci, wzgldnie jest skutkiem budowania relacji midzyludzkich poprzez uycie Internetu i implementacj rónych osobistych treci do sieci. Druga grupa zjawisk dotyczy otaczania si czlowieka w wiecie fizycznym inteligentnymi urzdzeniami oraz wchodzenia z nimi w relacje o zabarwieniu emocjonalnym. Trzecia grupa powstaje w efekcie istnienia bioniki, czyli lczenia biologizmu z technologi. Zasadniczym punktem jest wskazanie na dwie ontologie, które w dzisiejszych czasach staj si podloem dla opisu rzeczywistoci, tj. rzeczywistoci wiata fizycznego i rzeczywistoci rozwijajcej si technologii. Artykul stanowi prób filozoficznego opisania zarysowanych zjawisk, a take zawiera pytanie o przyszl natur czlowieka, splecionego coraz bardziej z technologi. http://www.deepdyve.com/assets/images/DeepDyve-Logo-lg.png Przeglad Filozoficzny - Nowa Seria de Gruyter

Lepiej chodźmy zapytać robota... (wstęp do technoantropologii)

Przeglad Filozoficzny - Nowa Seria , Volume 21 (2) – Jun 1, 2012

Loading next page...
 
/lp/de-gruyter/lepiej-chod-my-zapyta-robota-wst-p-do-technoantropologii-xigE02sBTw

References (6)

Publisher
de Gruyter
Copyright
Copyright © 2012 by the
eISSN
1230-1493
DOI
10.2478/v10271-012-0046-x
Publisher site
See Article on Publisher Site

Abstract

Przegld Filozoficzny ­ Nowa Seria R. 21: 2012, Nr 2 (82), ISSN 1230­1493 DOI: 10.2478/v10271-012-0046-x Sztuczna inteligencja zawiera badania nad nauk i umyslem, co powoduje, e znajduj si na tym polu do rozwizania glbokie problemy filozoficznie. Filozofia poznania i filozofia umyslu koncentruj si na podstawowych pytaniach, takich jak: Co to znaczy istnie? Czym jest wiedza? Co to jest umysl? Czym jest wiadomo? Gerard O' Regan, A Brief History of Computing Jestemy bardzo blisko czasu, kiedy wirtualne, a nie esencjonalnie fizyczne albo mentalne funkcje czlowieka przestan by jedynie sztucznym odpowiednikiem. Ucielenieniem kulturowego rozwoju bd inteligentne roboty, maszyny potrafice myle i dziala tak jak ludzie, jakkolwiek nie bd dokladnie ludmi w sensie fizycznym albo mentalnym. Maszyny te roztocz opiek nad nasz ewolucj kultury, zawierajc w niej stwarzanie samych siebie, coraz bardziej i szybciej si ulepszajc, bez naszego udzialu i bez genów, które zbudowaly nas samych. H. Moravec, Mind Children. The Future of Robot and Human Intelligence Slowa kluczowe: sztuka elektroniczna, antropologia, ontologia, rzeczywisto, kognitywistyka, sztuczna inteligencja, rodowisko elektroniczne, robotyka, bionika, technologia, hybryda Technoantropologia wyplywa z intuicji, e zwizki czlowieka z technologi s coraz glbsze i e proces ten postpuje. Dotyczy to zarówno czasu powicanego technologii w codziennoci, jak i jakociowego wzrostu jej znaczenia ­ potrzeby jej stosowania. Przyjmuj, e technologia ma dla czlowieka zasadnicze znaczenie, traktujc paradygmatycznie jej wplyw na ewolucj, zakla- dam take e opis zjawisk wynikajcych ze wzrostu znaczenia technologii jest dzisiaj przedmiotem filozofii i e w pewnych wypadkach moe sta si imponderabilny. Filozofia, czy szerzej rozumiana humanistyka, winna wrcz opisywa czlowieka, tak jak i wiat, który ulega zmianie pod wplywem technologii. Zakladajc, e powysza intuicja jest prawdziwa, proponuj technoantropologi, tj. dziedzin antropologii filozoficznej opisujc wspólczesnego czlowieka. Tematyka ta zapewne zawiera si w szerszej perspektywie wspólczesnych zjawisk wynikajcych z rozwoju technologii, dotyczcych zagadnie ontologicznych, aksjologicznych, egzystencjalnych lub filozofii jzyka (Anderson 2009: 17). Technoantropologia wynika z odmiennoci ontologicznej tego, co biologiczne, i tego, co technologiczne. Kolejnym krokiem jest dostrzeenie powiza pomidzy tymi ontologicznymi obszarami. Z szerszej perspektywy interesujce jest to, e technologia zmienia si, wcielajc róne cechy czlowieka. Proces ten wzrasta i raczej nie zostanie zatrzymany. Ciekawe jest przy tym, e w niektórych obszarach, np. zawodów technicznych lub obliczeniowych, zanika aktywno czlowieka, e równie rol ekspertów zaczynaj pelni programy. Jest oczywiste, e s to wci urzdzenia, niemniej zyskuj jakoci, które odróniaj je od urzdze np. z pierwszej polowy poprzedniego stulecia (Kurzweil 1999: 92). Technoantropologia dotyczy szeregu zjawisk, w tym np. partycypacji czlowieka w sieci, zaangaowania sztucznej inteligencji w podejmowanie decyzji, robotyki lub bioniki. Próbuj wyróni trzy glówne skladowe technoantropologii. Wymienione poniej grupy zjawisk opisuj czlowieka w trzech rónych relacjach, niemniej w kadej z nich dominujc rol albo pelni, albo moe pelni technologia. Jest to podzial wertykalny, dla którego horyzontalna jest problematyka aksjologiczna. Aksjologiczna plaszczyzna analizy lczy si z co najmniej dwiema kwestiami, tj. po pierwsze z tym, e powstaje relacja pomidzy czlowiekiem i urzdzeniami, zawierajca zobowizanie, które wynika z odnoszenia si czlowieka do technologii, np. rodzi potrzeb ich posiadania i uywania, podkrelajc w ten sposób warto technologii, jak i coraz cilejszy z ni zwizek. Dotyczy to, w ogólnym znaczeniu, fizycznego i mentalnego przeksztalcania si czlowieka (Postman 2004: 38), ponadto kreowania wci nowej technologii, jak i ciglego jej stosowania i dostosowywania si do niej. Ma to znaczenie glównie uytkowe, ale moe dotyczy treci egzystencjalnych, np. przekierowania do sieci intencjonalnoci i nierzadko odnajdywania w rodowisku elektronicznym ycia emocjonalnego. Druga kwestia to odnajdywanie w bytach pozabiologicznych wartoci, które mog rodzi moliwo zastpowania czlowieka biologicznego przez inteligentnego robota lub hybryd czlowieka i maszyny (MacDorman, Ishiguro 2006: 290). Podsumowujc, poruszana w niniejszym artykule tematyka technoantropologii dotyczy trzech rodzajów bytu: 1. rodowiska elektronicznego, czyli przestrzeni elektronicznej, która powstaje i wyraa si poprzez istnienie Internetu, a w nim takich zjawisk, jak np. blogi, prywatne strony, uczestnictwo w portalach spolecznociowych, takich jak Facebook lub Tweeter, 2. inteligentnych robotów, czyli urzdze coraz bardziej znaczco istniejcych w wiecie czlowieka, 3. bytów hybrydowych, czyli polczenia dwóch pierwiastków: biologicznego i technologicznego. Ten rodzaj zjawisk wynika z rozwijanej dzisiaj technologii bionicznej. Byt hybrydowy posiada dwa kolejne, dodatkowe rozrónienia wynikajce z uwzgldnienia w hybrydzie skladowej elementu czlowieka lub zwierzcia, albo dowolnej innej substancji biologicznej. Dwie pierwsze grupy zjawisk skladajce si na technoantropologi od pocztku uwzgldniaj szerszy i bardziej znaczcy w skali spolecznej aspekt egzystencjalny ni trzecia grupa. Byt hybrydowy jest w znacznej mierze na etapie bada laboratoryjnych, niemniej dowiadczenia z czipem domózgowym, jak choby BrainGate, przyczyniaj si do zastanowienia nad tak zaporedniczon intencjonalnoci, bimodaln natur czlowieka, jzykiem komunikacji pomidzy czlowiekiem a urzdzeniem, take wolnoci lub wyborami egzystencjalnymi, plyncymi np. z dowiadczenia szczliwoci lub cierpienia wynikajcych z zastosowania takiego czipa. Z kolei polczenie urzdzenia z dowoln inn substancj biologiczn pociga za sob konsekwencje w nastawieniu do takiego bytu hybrydowego, w którym material biologiczny stwarza jako ycia. rodowisko elektroniczne jako rodzaj rzeczywistoci Pierwsza z wymienionych grup zjawisk dotyczy otaczania si czlowieka technologi w znaczeniu rozbudowywania rodowiska elektronicznego, co czsto nazywane jest wirtualizacj rzeczywistoci, a co wie si z przenoszeniem do sieci elementów ycia i wiata czlowieka, które pierwotnie przynalealy do wiata fizycznego ­ jest to najczciej traktowane w kategoriach uytkowych lub komunikacyjnych. Dotyczy to milionowej rzeszy uczestników ­ ludzko nigdy nie dowiadczyla tak masowego, globalnego zjawiska, jak uczestnictwo w rónych miejscach w sieci, pochlaniajcego nierzadko ludzki czas w takim stopniu, e zanikaj pewne dzialania w wiecie fizycznym. Sytuacja ta sklania do potraktowania zjawisk sieciowych jako po pierwsze istotnych dla ksztaltowanej w ten sposób natury czlowieka, co wynika z roz- wijajcej si technologii Internetu i wprowadza kategorie egzystencjalne, oraz potraktowania tych zdarze jako rzeczywistych, co wprowadza kategorie ontologii. Traktowanie zjawisk sieciowych jako nierzeczywistych, sztucznych lub jako symulacji moe doprowadzi do rozdwiku egzystencjalnego. Rozdwik taki wynika z ilociowego i jakociowego uycia sieci w polczeniu z ontologiczn ich negacj jako nierzeczywistych. Gdy nadawa zjawiskom sieciowym nierzeczywisty status, moe si okaza, e codzienna aktywno przed komputerem tworzy dysonans poznawczy: uywam komputera, a nastpnie neguj efekt jego dzialania w kategoriach istnienia, stwierdzajc, e aktywno w sieci jest sztuczna lub symulacyjna. Dotyczy to np. pozyskiwania informacji lub choby uycia poczty elektronicznej. Z kolei domniemany, sugerowany czasem potocznie, slabszy status istnienia zjawisk sieciowych moe prowadzi do rezygnacji z uywania sieci, co z kolei moe spowodowa technologiczne wykluczenie ­ czlowiek nie komunikuje si w sposób, w jaki komunikuj si inni, std przestaje uczestniczy w tej czci rzeczywistoci. Nie bd ukrywal, i uwaam, e redukowanie uycia technologii moe mie kolejne nastpstwa w skali calych grup ludzkich, gdzie w wyniku takiego braku moe dochodzi do marginalizacji rónych sfer ycia. Poza komunikacyjnym, podkrelam tu aspekt egzystencjalny, czyli partycypacj majc na celu zaistnienie w przestrzeni elektronicznej, która wykracza poza aspekt komunikacyjny, powodujc rzeczywiste i ekspresyjne uczestnictwo w blogach, forach lub portalach spolecznociowych, lub w sposób bardziej zdecydowany, w glbszych rejonach przestrzeni elektronicznej, w rodowiskach graficznych 3d, w których uytkownik na swój sposób moe si wrcz zadomowi (Hershman-Leeson 2007: 249). Wirtualne bycie jest jak misterium ­ to ewolucja czlowieka i maszyny, która redefiniuje cielesno, organiczno i sam ewolucj. Wirtualne bycie jest odbierane jako ycie (Dyens 2001: 33). Tematyce tej powicilem uwag w innych miejscach, jest ona zwizana z technologi, w której czlowiek kreuje samego siebie, tworzc tosamo sieciow, odnajduje w sieci przyjaciól i tworzy miejsca, do których si loguje, a postpowanie takie nierzadko pozbawione jest pragmatycznych przyczyn. Otaczanie si technologi, zwlaszcza uytkowanie technologii zdalnej, a dziki temu swoiste ,,przyrastanie" do sieci, spdzany tam czas, stosowanie informacji sieciowej jako kryterium dla rónorodnych zapyta, tworzenie baz pamici rozmaitych immaterialnych archiwów dzisiejszych czasów, prowadzi do formatowania pod tym wzgldem czlowieka, przystosowywania go do coraz cilejszego egzystowania w otoczeniu i wzmaga potrzeb technologii (Bell 2001: 36). Pomimo tego, e powysza grupa zjawisk dotyczy masowego uytkownika sieci, dotykajc przy tym pojedynczego czlowieka w coraz wikszym stopniu, w samej technoantropologii nie ma takiego znaczenia jak pozostale grupy zjawisk, gdy dotyczy czlowieka w sposób poredni ­ przestrze elektroniczna sluy pierwotnie komunikacji, ma walor uytkowy, a dopiero w nastpstwie jej rozwoju wciga czlowieka, oferujc rónego rodzaju uczestnictwo w sieci, przez co dopiero wtórnie przekraczany jest wymiar uytkowy sieci i zostaje ona wykorzystana w sposób, który sluy bardziej wyrafinowanej sferze ludzkiego dowiadczenia. Roboty w otoczeniu czlowieka Druga grupa zagadnie wynikajcych z technoantropologii to inteligentne roboty, przenikajce do wiata czlowieka. Dotyczy to bada nad stworzeniem robota domowego ­ towarzysza czlowieka w codziennoci. Przykladem tego jest foka Paro, prezentowana jako projekt artystyczny od 2011 na stalej wystawie Ars Electronica w Linzu. Paro jest robotem przypominajcym bial fok. Zostala ona przekazana do domów spokojnej jesieni, gdzie okazalo si, e osoby starsze przyjmuj j z aprobat. Robot byl zaprogramowany na zachowania, które wplywaj na emocje czlowieka ­ osoby zaakceptowaly takie towarzystwo robota, które sprawia, e powstaje w nich pozytywny nastrój. Dowiadczenie z Paro pokazuje, e czlowiek moe skierowa si intencjonalnie do urzdzenia, które posiada pewne cechy, moe te wyzwoli w stosunku do niego pozytywne relacje emocjonalne w sposób wykraczajcy poza uytkowo, np. potrzeb opiekuczoci, towarzystwa ­ uczucia i zachowania, które zazwyczaj kieruje si do innej osoby. Jeli przyjmiemy, e inteligentny robot móglby wyglda i komunikowa si na róne tematy, w podobny sposób jak czlowiek, to znajdziemy si w sytuacji, e pozabiologiczne byty bd, by moe, przynajmniej w czci akceptowane, na poziomie relacji przekraczajcych potrzeby uytkowe, tj. bd akceptowane na poziomie emocji. Tematyka ta posiada tlo historyczne, zwizane z obserwacj, e czlowiek od czasów staroytnych poszukiwal antropomorfizmu, np. w sztuce, gdzie ludzkie cechy ­ forma czlowieka, odnajdywana w rzebie, miala wrcz w sposób doskonalszy ni czlowiek biologiczny zawiera ideal czlowieczestwa. Zastanawiajca jest potrzeba poszukiwania ludzkich, wyidealizowanych cech w tak odleglym od biologizmu materiale, jakim byl kamie, szukajc lub postulujc w ten sposób doskonalo czlowieka ­ formy fizycznej. Mona by posun si dalej, nawizujc do staroytnego mimesis, gdzie ludzkie niedole i prawdziwe tragedie zyskiwaly opis w sztukach teatralnych, stajc si wzorcem dla konkretnego ycia: Instynkt naladowczy jest bowiem przyrodzony ludziom od dziecistwa i tym wlanie czlowiek róni si od innych zwierzt, e jest istot najbardziej zdoln do naladowania. Przez naladowanie zdobywa podstawy swej wiedzy, a dziela sztuk naladowczych sprawiaj mu prawdziw przyjemno (Arystoteles, Poetyka 10). Pozostaje pytanie, skd bierze si taka potrzeba stwarzania czlowieka lub kreowania ludzkich cech i wartoci w pozabiologicznym podlou, jak równie tworzenie antropomorficznych bytów, np. pod postaci rzeby lub w przypadku ludzkiego odczuwania, dziel scenicznych? Póniejsze lata, a szczególnie lata 60. XX wieku pokazaly, e mona stworzy byt, który bdzie na tyle mentalnie ludzki, a przede wszystkim inteligentny, e nawet w pewnych przypadkach przeronie pod tym wzgldem czlowieka. Chodzi mi o pocztki tego rodzaju dowiadcze, jakimi bylo zastosowanie w psychologii robota ­ inteligentnego programu Eliza, dzialajcego w Massachusetts Institute of Technology, lub komputerów uczestniczcych przez lata w testach Turinga. W przypadku Elizy chodzilo o to, e pacjent, posiadajc wiedz, e rozmawia z programem komputerowym prowadzcym rozmow z zakresu psychoanalizy, w pewnym momencie nabral wtpliwoci i zaczl dawa do zrozumienia, e ma do czynienia z kobiet. Moe to oznacza, e program komputerowy posiadal takie cechy, które spowodowaly, e pierwotna, pocztkowa wiedza odnonie do sytuacji, w jakiej pacjent si znajduje, tj. e Eliza to program, zostala podwaona w interaktywnej rozmowie (Turkle 1997: 108­130). W przypadku testu Turinga, jeli dokonuje si wskazania odwrotnego do rzeczywistoci, odnonie do miejsca gdzie znajduje si czlowiek, a gdzie komputer, rodzi si wtedy odczucie, e pewne ludzkie cechy odnajdywane s w pozaludzkim bycie. Nie chodzi nawet o t, nazwijmy to, ,,pomylk", jak mona by to uczyni w przypadku, gdy wybiera si pomidzy czlowiekiem i komputerem, ale o sam fakt, e przystpiono do takiej konkurencji o inteligencj lub stawiajc na szali inne cechy czlowieka, zwizane z emocjonalnoci, podobnie, jak mialo to miejsce w przypadku Elizy. Test Turinga jest przede wszystkim zagadnieniem filozoficznym, w tym antropologicznym, zawierajcym problematyk jzyka i ludzkiej emocjonalnoci. W przypadku kiedy mówimy dzisiaj o przyszlociowej sieci semantycznej i kolejnej generacji Internetu, czyli Web 3.0, tematyka zyskuje ju teraz potrzeb filozoficznego opisu, choby ze wzgldu na problematyk jzyka lub ontologii bytu elektronicznego, oraz antropologiczn, czyli uczestnictwa czlowieka w sieci, gdzie bdzie mial on do czynienia z czym w rodzaju podmiotu, z którym bdzie prowadzil dialog. Powstaje kolejne pytanie dotyczce tego, e nawet jeli potrzebne s czlowiekowi bardziej od niego inteligentne urzdzenia, to co stanie si z decyzyjnoci czlowieka? (Moravec 1988: 4). Istotny jest tutaj status ontyczny inteligencji jako wlaciwoci, a nie wlasnoci. Jest oczywiste, e inteligencj wiemy z biologizmem, niemniej od co najmniej polowy zeszlego wieku stwarza si j równie na pozabiologicznym podlou. Przez to, e inteligencja powstaje na takim podlou, traktuj j jako wlaciwo, a nie jako wlasno czlowieka. Wspólczenie inteligencja moe powsta na co najmniej dwóch podloach, std trudno jest j wiza jedynie z biologizmem ­ ontyczno inteligencji nie jest powizana z biologizmem, gdy wystpuje take na podlou elektroniki. Nie uwaam, by inteligencja istniejca na podlou elektroniki byla sztuczna. Róni j od biologicznej podloe, na jakim istnieje, i zapewne odmienno polegajca na swoistoci zachowa w pewnych sytuacjach. Z perspektywy filozoficznej jest zapewne wtpliwe stosowanie pojcia ,,sztuczna inteligencja", gdy stwierdza si w nim o jakiej jej ,,sztucznoci", majc na myli jej pozaludzkie podloe, a nie np. zdolno rozwizywania problemów, szybko analizy, nieomylkowo, a nawet elementy semantyki lub wplywu na emocjonalno. Inteligencja to prdzej jako bytu, moe posiadajca wlasn ewolucj, na zasadzie istnienia na podlou biologicznym, a nastpnie w technologii. Najpewniej róni si ona od ludzkiej inteligencji, gdyby stosowa opis jakociowy, np. uwzgldniajc cielesno, tj. zawrze w jej opisie aktywno w czlowieka w wiecie fizycznym. Problem z ontycznoci inteligencji pojawia si wtedy, gdy jako sztuczne okrela si inteligentne procesy na podlou elektroniki, których nie przeprowadza w swoim wntrzu czlowiek. Ta sprawa idzie dalej, tj. ogólnie mówic, mona dzisiaj odnale przyklady, e staroytne denie do doskonalej ludzkiej formy lub póniejsze zmagania z inteligencj powstajc na pozabiologicznym podlou mog prowadzi do upostaciowienia bytu, który nie bdc czlowiekiem, bdzie posiadal ludzkie cechy. S ju dzisiaj dostpne przyklady antropomorficznych robotów, gdzie forma, zachowania, ruch, bieg, mimika, inteligencja, w tym zdolno uczenia si i zmienno reagowania, s zaprogramowane. Niemniej to wci tylko roboty, cho czlowiek moe mie do nich bardziej ludzkie, ni do przedmiotów, nastawienie. Przykladem jest dzialalno artystyczna i naukowa Hiroshi Ishiguro, kierujcego Intelligent Robotics Laboratory in Departament of Systems Innovation, Graduate School of Engineering Science na Uniwersytecie w Osace. Przedmiotem poszukiwa Ishiguro s po pierwsze humanoidalne roboty, a po drugie zdolno ich adaptacji w relacji z czlowiekiem (MacDorman, Ishiguro 2007: 360). Praca nad tymi robotami jest ukierunkowana na ich zewntrzno, idealn posta czlowieka, a nie na skrypt sztucznej inteligencji. Roboty te równie nie chodz. Te dwie ostatnie dziedziny s badane np. przez Advanced Step in Innovative Mobility (Asimo), gdzie stworzono robota zdolnego biega, take po luku, oraz w przypadku projektu samouczcej si sztucznej inteligencji, mam na uwadze projekt Leonardo, realizowany przez Massachusetts Institute of Technology. Te trzy skladniki opisujce roboty antropomorficzne: forma (cielesno), ruch oraz inteligencja zmierzaj do polczenia ich i stworzenia bytu ­ towarzyszcego czlowiekowi robota. Powstaj tu interesujce zagadnienia dla filozofa (Kasperski 2003: 20). Problem polega na tym, e jeli zastosowa inteligencj w takim robocie, zwlaszcza jeli bdzie ona spelniala w zadowalajcym stopniu warunek semantycznej komunikacji, to moe si okaza, e ludzie bd komunikowa si z takim robotem z pewnym zaangaowaniem, wyraa intencjonalno podobn do tej, jak kieruj do drugiego czlowieka. Jest to sytuacja zbliona do takiej, gdy kto obdarza uczuciami i wyzwala w sobie emocje w relacji z ukochanym zwierzciem lub nawet w stosunku do jakiego przedmiotu. Powstaje pytanie, czy robot podobny do konstruowanego przez Ishiguro, mylcy jak Leonardo i poruszajcy si jak Asimo, bdzie na tyle interaktywny, e w takim znaczeniu bdzie ludzki? Moe si okaza, co ju zachodzi w przypadku eksperymentu ze wspomnian fok-robotem Paro, e w czlowieku powstaj pozytywne emocje, które skieruje on do wyidealizowanego elektronicznego bytu, niezalenie od wiedzy, e nie jest to byt biologiczny (Davidson 1992: 203). Jeszcze bardziej zloona jest kwestia robotów towarzyskich, stajcych si rodzajem ikony cielesnoci, wykreowanych na wzór staroytnego denia do pikna ciala ludzkiego, a dzisiaj kultu pikna (jak w przypadku szeregu innych robotów Ishiguro). Pod tym wzgldem inteligentny robot moe zapewne równie konkurowa z czlowiekiem. Hybryda biologiczno-technologiczna Trzecia ze wspomnianych grup zagadnie technoantropologii dotyczy hybrydy ­ polczenia biologizmu z technologi (Hayles 2001: 39). Tematyka ta rozpada si na kolejne dwie czci, tj. pierwsz, zwizan z hybryd czlowieka i urzdzenia, oraz drug, gdzie hybrydy nie tworzy czlowiek, ale dowolna, nieokrelona bytowo substancja biologiczna. Perspektywa, kiedy mówimy o polczeniu czlowieka i urzdzenia, wyrasta glównie z transhumanizmu, natomiast komputery lub roboty wykorzystujce substancj biologiczn to domena robotyki, jednak pojmowana inaczej, ni w przypadku zwyklych, elektromechanicznych robotów. Wspominajc o pierwszym rodzaju hybrydy, mam na uwadze dokonania np. Kevina Warwicka z Uniwersytetu w Reading, który w 1998 r. wszczepil sobie do przedramienia implant ­ czip, umoliwiajcy mu komunikacj, na zasadach behawioralnych procesów, pomidzy umyslem i komputerem, lub wspomnian technologi BrainGate, polegajc na wszczepieniu czlowiekowi domózgowego implantu, podobnie umoliwiajcego komunikacj z kompute- rem. S to przyklady bada zmierzajcych w kierunku bionicznego polczenia czlowieka i urzdzenia. Technologia bioniczna, zwlaszcza w postaci inwazyjnej, czyli stosowania implantów bionicznych jako wszczepianych do ukladu nerwowego lub do mózgu, posiada ju swoj posta, np. w wiecie medycznym (stosuje si bioniczne koczyny, zwlaszcza rce polczone z ukladem nerwowym, chodziloby take o implanty ucha lub oka). Niemniej, by mówi o niej na szeroka skal, w znaczeniu powszechnego jej stosowania i z rónych przyczyn, technologia taka, poza pracami laboratoryjnymi, wci pozostaje oczekiwaniem przyszloci. Tematyka ta ju dzisiaj moe stawa si przedmiotem analizy filozoficznej, gdy ju dzisiaj wzbudza zainteresowanie implant domózgowy i jeli nastpi na szersz skal tego rodzaju hybrydowy zwizek, bdziemy mie do czynienia z nowym rodzajem bytu: czlowieka wspomaganego technologi, ale na zasadach istnienia w dwóch domenach: biologicznej i technologicznej. Czasami zadaj pytanie studentom, czy kto zdecydowalby si na implant umoliwiajcy translacj jzykow. Okazuje si, e jak jeszcze kilka lat temu nalealo to do rzadkoci, by kto wyrazil ch posiadania takiego czipa, tak dzisiaj zazwyczaj kilka osób jest zainteresowanych tak technologi. Powstaje tu dodatkowy, pewien ciekawy problem natury filozoficznej, tj. e takiego rodzaju translacja wymaga systemu tlumaczcego, czyli komputera (mamy z tym ju do czynienia np. w przypadku tlumacza Google'a). Zalómy, e osoby uywajce translatorów w ogóle nie znaj nawzajem swoich jzyków, a jedynie komputer tworzy sens tlumaczenia. Komunikacja moe zachodzi, ale semantyka jest wtedy przeniesiona na system komputerowy ­ to, co ludzkie, przestaje istnie dla czlowieka, a zaczyna mie swoj posta w urzdzeniu (przy zaloeniu, e w ogóle mona mówi o semantyce w przypadku tlumacza automatycznego, czyli jakociowego pojmowania komunikatu). Granice ludzkiego rozumienia wyznaczalaby wtedy semantyka komputera. Przejdmy do drugiego rodzaju hybrydy, gdzie wykorzystuje si nieokrelon substancj bialkow. Przy tym dodajmy, e kryterium, jakie mogloby by stosowane przy opisie bytów hybrydowych, to poczucie tosamoci ­ czlowieczestwo. Jeli wewntrzne, ludzkie ,,ja" przestaloby by wykrywalne w hybrydowym podmiocie, hybryda zyskalaby inn jako w stosunku do takiej, jaka si znajdowala we wczeniej opisanej bionice, gdzie nie ma mowy o utracie tosamoci, a komputer sluy jedynie wspomaganiu dzialania mózgu. Wymienione dwa rodzaje bytów hybrydowych posiadaj t sam bimodaln ontologi: polczenie biologizmu i technologii, ale uwzgldnia si w nich odmienno jakociow: czym innym jest czip domózgowy jako augmentacja mózgu/umyslu czlowieka (zwierzcia), a czym innym komputer wykorzystujcy dowolny inny biologizm w postaci np. jakich tkanek. Ten ostatni przyklad pociga za sob kolejne konsekwencje, zwizane z potencjalnym nazwaniem i traktowaniem takiego bimodalnego bytu, gdzie nie bierzemy pod uwag dominujcej roli czlowieka. Gdy mamy osobno byt biologiczny i urzdzenia ­ sytuacja jest w pelni okrelona ­ mamy do czynienia z podzialem bytów, wynikajcym z ich ontologii: biologizm lub technologia. Jest oczywiste, e ta ontologiczna odmienno decyduje o sposobie mylenia, tj. e technologia jest czym innym w stosunku do czlowieka ­ majc do czynienia z czyst z technologi, moemy potraktowa j jak zwykly przedmiot. Sytuacja ta nie zmienia si nawet wtedy, gdy rozwaamy roboty samouczce si, dysponujce inteligencj symulujc wiadomo. Zmienia si to jednak wtedy, gdy zaczynamy myle o bycie hybrydowym. Pojawienie si w strukturze urzdzenia elementów biologicznych moe zmieni do nich nastawienie i wartociowanie, tzn. tak jak z przekonaniem mona stwierdzi, e robot to specyficzny przedmiot, tak w przypadku naznaczonej jakociowo przez biologizm hybrydy zapewne bdzie trzeba uwzgldni ten odmienny od fizycznego element skladowy. Powraca tutaj aksjologia technoantropologii, tj. dostrzeenie jakociowej zmiany, gdy bdziemy mie do czynienia z polczeniem tego, co technologiczne, z biologicznym ­ jaki rodzaj bytu bdzie wyznacza taka hybryda? Skupiajc si na filozoficznych konsekwencjach, mam na uwadze po pierwsze, e bylby to nowy byt, wyraajcy postp ewolucyjny tak czlowieka, jak i technologii. Po drugie, e bylby to byt na tyle odmienny od czlowieka, e trzeba by nada mu now nazw, a przy tym zachowa czlowieczestwo w rozumieniu wspólczesnego czlowieka, monobiologicznego. Podobnie w przypadku hybrydy, gdzie w jej sklad wchodzi czlowiek, warto zapyta, czy nie jest to etap innego pojmowania czlowieczestwa? Technologia si rozwija i wydaje si, e z jednej strony udoskonala czlowieka i ludzki wiat, z drugiej wrcz zagraa czlowiekowi w postaci, w jakiej dzisiaj istnieje. Glówny akcent w opisie tych zmian klad na determinacj natury ludzkiej przez technologi, tzn. e bdc rozwijan przez czlowieka, technologia czlowieka zmienia. Lepiej chodmy zapyta robota... Na zakoczenie chcialbym przedstawi prac interaktywn z zakresu sztucznej inteligencji autorstwa Davida Rokeby, zatytulowan The Giver of Names (1991). Jest to artystyczna wizja programu-filozofa, który odpowiada na odwieczne pytanie: ,,czym to jest?". Instalacja dziala na takiej zasadzie, e na postumencie ustawionym przed kamer podlczon do komputera stawia si dowolny przedmiot. Dziki kamerze system skanuje postawiony przedmiot i zaczyna ewokowa na jego temat. Instalacja wypisuje na wywietlaczu krót- kie sentencje opisujce przedmiot, równoczenie z gloników dochodzi glos wypowiadajcy te same slowa. The Giver of Names moe opowiada wlaciwie w nieskoczono, wyloni on treci, jakich by moe nie wylonilby czlowiek. Rozpoznaje ksztalty wskazujce na pojcia abstrakcyjne. W The Giver of Names chodzi o to, e czlowiek zadaje pytanie o to, czym co jest, nie innemu czlowiekowi lub samemu sobie, ale elektronicznej inteligencji, bytowi, który w tej sytuacji staje si punktem odniesienia i kryterium poznania. Podsumowanie Codzienno jest coraz bardziej zdeterminowana technologi, a technologia rozwija si tak szybko, e humanistyka wydaje si nie nada w jej asymilowaniu jako ludzkiego zjawiska. Wstp do technoantropologii to próba filozoficznego opisu zjawisk, z jakimi ju si mona spotka, ale take takich, jakich mona oczekiwa. Uwaam, e filozofia winna opisywa takie zjawiska i dawa odpowiedzi na pytania lub komentowa to, z czym czlowiek ma do czynienia w ogólnym znaczeniu: w rzeczywistoci, w zmieniajcym si lub ewoluujcym wiecie, równie w czasach transferowania treci ze wiata fizycznego do rodowiska elektronicznego. Zwlaszcza wspólczenie, jak sdz, takich odpowiedzi brakuje, a mog by one z punktu widzenia filozofii przekonujce i wartociowe. Przed filozofi powstaje nieodparte zobowizanie do podejmowania problematyki wynikajcej z zainteresowania i opisu tak zmieniajcego si wiata ­ nauki cisle niekoniecznie odpowiedz na pytania, na które moe odpowiedzie humanista, szczególnie filozof. Bibliografia Anderson D.L. (2009), A Semantics for Virtual Environments and the Ontological Status of Virtual Objects, w: ,,APA Newsletters", The American Philosophical Association, University of Delaware, Vol. 09, nr 1, www. mind.ilstu.edu/community/isu/anderson_semantics_for_virtual_environments.pdf Arystoteles (1983), Poetyka, przel. H. Podbielski, Biblioteka Narodowa, Ossolineum, Wroclaw. Bell D. (2001), An Introduction to Cyberculture, Routlege, London and New York. Davidson D. (1992) , Eseje o prawdzie, jzyku i umyle, PWN, Warszawa. Dyens O. (2001), Metal and Flesh. The Evolution of Man: Technology Takes Over, Massachusetts Institute of Technology, Cambridge, London. Hayles N.K. (2001), Writing Machines, The MIT Press, Cambridge MA, London: ...wylania si pogld na filozofi, zwlaszcza na proces `cyborgizacji' ­ transformujcej ludzki podmiot w byt hybrydowy, który nie pomyli niczego bez cyfrowej inskrypcji, bez urzdzenia, które go stwarza. Hershman-Leeson L. (2007), The Raw Data Diet, All­Consuming Bodies, and the Shape of Things to Come, w: V. Vesna (ed.), Database Aesthetics, Art in the Age of Information Overflow, Electronic Mediations, Vol. 20, University of Minnesota Press. Kasperski M.J. (2003), Sztuczna Inteligencja, Helion, Gliwice: Filozofia Sztucznej Inteligencji jest terminem, który jest ju uywany w fachowej literaturze, cho, co naley podkreli, czsto tam nie jest definiowany. Proponuj jednak odda jego sens przez ponisz definicj: filozofia SI jest niejako meta-Sztuczn Inteligencj, jest dziedzin zajmujc si teoretycznymi problemami i filozoficznym aspektem problemów SI. Kurzweil R. (1999), The Age of Spiritual Machines. When Computers Exceed Human Intelligence, Viking, Penguin Books, New York. MacDorman K.F., Ishiguro H. (2006), Toward social mechanisms of android science, A CogSci 2005 Workshop (Stresa, Italy), ,,Interaction Studies" 7 (2), John Benjamins Publishing Company 2006, http://www.macdorman. com/kfm/writings/pubs/MacDorman2005TowardSocMechIntStudies.pdf MacDorman, K.F., Ishiguro, H. (2007), Introduction to the Special Issue on Psychological Benchmarks of Human-Robot Interaction, ,,Interaction Studies" 8 (3), John Benjamins Publishing Company, http://www.macdorman. com/kfm/writings/pubs/MacDorman2007SpecialIssueIntro.pdf Moravec H. (1988), Mind Children. The Future of Robot and Human Intelligence, Harvard University, London: Wczeniej lub póniej nasze maszyny stan si na tyle doskonale, e bd same podtrzymywa wlasne dzialanie, reprodukowa si i ulepsza bez pomocy [czlowieka]. Gdy si ju to stanie, nowa genetyka zagarnie ostatecznie wszystko. Nasza kultura bdzie mogla rozwija si bez udzialu biologii czlowieka i jej ogranicze, przechodzc wprost z jednej generacji w kierunku drugiej, dopuszczajcej zdolno inteligentnych mechanizmów. O' Regan G. (2008), A Brief History of Computing, Springer-Verlag, London Limited. Postman N. (2004), Technopol. Triumf techniki nad kultur, (przel. A. Tanalska-Dulba), Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa, s. 38: Nowe technologie zmieniaj struktur naszych zainteresowa: sprawy, o których mylimy. Zmieniaj charakter naszych symboli: nasze narzdzia mylenia. Zmieniaj te natur naszej spolecznoci: aren, na której si rozwija nasza myl. Turkle S., Life on the screen: Identity in the Age of the Internet, Touchstone Book, Simon & Schuster, New York 1997, s. 108­130 (take: http://nlpaddiction.com/eliza/) oraz Turkle S., A Nascent Robotics Culture: New Complicities for Companionship, Massachusetts Institute of Technology, Cambridge: http://mit.edu/sturkle/www/nascentroboticsculture.pdf) Przypisy z sieci Asimo: http://www.youtube.com/watch?v=eU93VmFyZbg http://asimo.honda.com/ BrainGate: http://www.youtube.com/watch?v=TJJPbpHoPWo David Rokeby, The Giver of Names: http://www.fondation-langlois.org/html/e/page.php?NumPage=2121 http://vimeo.com/17187792 Emotiv System: http://emotiv.com Foka, robot Paro: http://www.parorobots.com Hiroshi Ishiguro: przyklady robotów: http://www.youtube.com/watch?v=WbFFs4DHWys http://www.youtube.com/watch?v=4T4DRuw7uMs&feature=related http://www.youtube.com/watch?v=9q4qwLknKag http://www.youtube.com/watch?v=_KOQzpvx_ZI http://www.youtube.com/watch?v=CWnnqObk1qM Kevin Warwick: http://www.kevinwarwick.com Komputery wykorzystujce biologizm: http://www.scripps.edu/news/press/2012/20120207keinan.html http://mashable.com/2012/02/10/biological­computer­video Leonardo: http://robotic.media.mit.edu/projects/robots/leonardo/overview/overview. html http://www.youtube.com/watch?v=GHIlFrL7dKM Pfeifer P., Ishiguro H., Y. Anzai, Miyake N., Robotics and Emotion: http://mindmodeling.org/cogsci2012/papers/0011/paper0011.pdf Strona zawierajca artykuly powiecone tematyce humanoidalnych robotów: http://www.macdorman.com/kfm/writings/writings.php Streszczenie Celem artykulu jest zaproponowanie w ramach antropologii filozoficznej dziedziny zajmujcej si zwizkami czlowieka z technologi. W tym celu wyróniono trzy grupy zjawisk, które moglyby tworzy tak cz antropologii, czyli technoantropologi. Pierwsza grupa okrela taki zwizek czlowieka z technologi, który wynika z przeniesienia komunikacji do sieci, wzgldnie jest skutkiem budowania relacji midzyludzkich poprzez uycie Internetu i implementacj rónych osobistych treci do sieci. Druga grupa zjawisk dotyczy otaczania si czlowieka w wiecie fizycznym inteligentnymi urzdzeniami oraz wchodzenia z nimi w relacje o zabarwieniu emocjonalnym. Trzecia grupa powstaje w efekcie istnienia bioniki, czyli lczenia biologizmu z technologi. Zasadniczym punktem jest wskazanie na dwie ontologie, które w dzisiejszych czasach staj si podloem dla opisu rzeczywistoci, tj. rzeczywistoci wiata fizycznego i rzeczywistoci rozwijajcej si technologii. Artykul stanowi prób filozoficznego opisania zarysowanych zjawisk, a take zawiera pytanie o przyszl natur czlowieka, splecionego coraz bardziej z technologi.

Journal

Przeglad Filozoficzny - Nowa Seriade Gruyter

Published: Jun 1, 2012

There are no references for this article.